We zijn mooier met onze mond dicht

Estamos más guapas con la boca cerrada: We zijn mooier met onze mond dicht. Tijdens de dictatuur van de fascistische Generalísimo Francisco Franco in Spanje (1939 – 1975) was dit dé lijfspreuk van de mensen die als tegenstanders van het regime werden aangemerkt. Het verbreken van hun zwijgen kon hen de kop kosten, de kraaien van de Guardia Civil waren overal…

Het is 1957, de 18-jarige Daniel Matheson uit Amerika bezoekt met zijn rijke ouders het geboorteland van zijn Spaanse moeder. Zijn vader is uitgenodigd door Franco om een oliedeal te sluiten. De naïeve Daniel heeft geen weet van de ellende waar de bevolking onder gebukt gaat maar met zijn fototoestel weet hij min of meer bij toeval een van de grootste schandalen uit de Spaanse geschiedenis van die tijd bloot te leggen. Hij heeft geen idee wat hij oprakelt maar door zijn contact met Ana, een meisje dat in het hotel werkt, komt hij er al snel achter dat niets is wat het lijkt in het Spanje onder Franco. Ondertussen bloeit er iets moois op tussen Daniel en Ana maar hun liefde blijkt onmogelijk. In 1976 is Daniel terug in Madrid, dit keer om zijn geadopteerde zusje Cristina haar geboorteland te laten zien. Dan vallen alle stukjes op zijn plaats.

Op de website van de auteur Ruta Sepetys (1967) wordt zij omschreven als Seeker of lost stories: zoeker naar verloren verhalen. En dat is precies wat ze doet. In Stilte heeft een eigen stem, dat in het Nederlands werd vertaald door Aleid van Eekeren-Benders, weet zij als buitenstaander toch door te dringen in een groot Spaans geheim. Tijdens maar ook nog na de overheersing van Franco blijken er meer dan 300.000 (!) kinderen van tegenstanders van het regime gestolen te zijn door overheidsinstanties en ondergebracht bij ‘goede’, Spaanse ouders zodat zij als zuiver mens konden opgroeien. Pas sinds een paar jaar wordt dit schandaal erkent en inmiddels lopen de eerste rechtszaken in de hoop de waarheid boven tafel te krijgen. Als dochter van een Litouwse vluchteling kon Ruta Sepetys eerder min of meer als insider haar romans Schaduwliefde en Zout van de zee schrijven. Voor Stilte heeft een eigen stem was zij aangewezen op de verhalen van Spanjaarden en een enorme lijst bronnen. Met het personage van Daniel geeft zij een hele goede buitenstaander weer die mede door zijn fotocamera toch weet door te dringen in de geheimen die de Spanjaarden die hij leert kennen moeten bewaren.

‘Oprechtheid. Die is belangrijk. Als je met dit soort oprechtheid fotografeert zou je evengoed een geweer in handen kunnen hebben. Er zit hier in Spanje een veelzeggend verhaal, een menselijk verhaal. Maar het is vrijwel onmogelijk om het te vertellen en nog moeilijker voor een buitenstaander om het te begrijpen.’

Ruta Sepetys wordt voornamelijk gezien als een auteur van Youg Adult boeken. Maar met Stilte heeft een eigen stem heeft zij een geslaagde cross-over met de literatuur voor volwassenen gemaakt. Ze hanteert een vloeiend proza dat nergens stokt en ze weet de aandacht van de lezer prima vast te houden door korte hoofdstukken die iedere keer weer vanuit een ander perspectief beginnen. Dit houdt de spanning er goed in. Dat is misschien ook wel een beetje een minpuntje van dit boek; je denkt bijna een thriller te lezen maar dat is het niet. Sepetys wisselt de hoofdstukken af met stukjes uit kranten, tijdschriften, interviews en andere bronnen die allemaal hun kijk geven vanuit Amerikaans perspectief op het regime van Franco en de betrekkingen van Amerika met dit regime. Die zijn op zijn minst dubieus te noemen. Deze stukken geven het boek een bredere context en maakt dat je als lezer meer wilt weten over Spanje onder Franco.

Ruta Sepetys leverde een prima roman af, een roman die duidelijk maakt dat je ook als buitenstaander een weg naar binnen kunt vinden.