Literatuur als wapen
Rusland en de voormalige Sovjet-Unie zijn dankbare onderwerpen voor historische romans. Er verschijnen talloze titels waarin historische gebeurtenissen en personen verweven worden in een fictief verhaal, zoals bijvoorbeeld De geheime vrouw van Gill Paul en Russische rozen van Martha Hall Kelly. Ook Lara Prescott maakt in haar debuutroman Wat we niet vertelden mooi gebruik van feiten die nog niet zo heel lang bekend zijn. Prescott kreeg in 2014 een artikel onder ogen waarin geschreven werd dat de CIA tijdens de Koude Oorlog het beroemde boek Dokter Zjivago van Boris Pasternak gebruikt had als een ‘literair wapen’ in hun pogingen de Sovjet-Unie te ondermijnen. Prescott, die niet geheel toevallig vernoemd is naar Lara, het vrouwelijke hoofdpersonage in het boek van Pasternak, was direct geïnteresseerd en stortte zich in een uitgebreid onderzoek dat haar naar Moskou, Washington, Londen en Parijs voerde. Uitgeverijen zetten hoog in op dit debuut van de vroegere medewerkster aan politieke campagnes, want het zal maar liefst in 28 landen uitkomen en ook de filmrechten zijn al verkocht.
In 1956 rondt Boris Pasternak zijn roman Dokter Zjivago af, hij heeft er dan meer dan 10 jaar aan gewerkt. Maar hij weet al dat het boek in de Sovjet-Unie niet gepubliceerd kan worden vanwege ‘anti-Sovjet inhoud.’ Het liefdesverhaal over verpleegster Lara en dokter Joeri heeft hem en zijn minnares Olga al heel wat problemen opgeleverd in hun land, nog voordat het überhaupt verschenen was. Pasternak weet de roman in handen te spelen van de Italiaanse uitgever Feltrinelli die het, clandestien, uitbrengt in het Italiaans. Bij de Amerikaanse CIA is de interesse voor dit boek ook meteen gewekt. Eind jaren vijftig zien zij in boeken een wapen waarmee ze een “oorlog van woorden” denken te kunnen ontketenen achter het IJzeren Gordijn. Irina en Sally, twee vrouwen uit de typegroep van de CIA, krijgen naast hun gewone werk achter de typemachine en receptie de opdracht om het boek via slinkse wegen Rusland in te krijgen, zodat het daar verder verspreid kan worden.
Lara Prescott vertelt haar verhaal op een interessante manier die, vooral in het begin, wel even wat oplettendheid van de lezer vraagt. De twee verhaallijnen, Oost en West, worden afwisselend opgevoerd door verschillende personages die ook nog vanuit verschillende perspectieven hun verhaal doen. In de Sovjet-Unie (Oost) hebben we vooral te maken met Olga, die ook in het echte leven de minnares van Boris Pasternak was. Daarnaast komt ook Boris, Borja, aan het woord. In de VS (West) zijn er de ik-perspectieven van Irina en Sally die vooral de boventoon voeren. En dan is er nog een bijzondere rol weggelegd voor de typistes die in de eerste persoon meervoud het boek van het nodige commentaar voorzien.
“Er wordt beweerd dat de typemachine voor vrouwen is gemaakt – dat er een vrouwelijke aanraking nodig is om de toetsen echt te laten zingen, dat onze tengere vingers geschikter zijn voor de machine, dat mannen auto’s, bommen en raketten mogen opeisen, maar dat de typemachine van ons is.”
Het is heel bijzonder om te zien hoe de twee verhaallijnen het complete verhaal neerzetten, zonder dat ze elkaar echt raken. Er blijven ook zaken over die niet echt verteld worden, maar die je als lezer echter wel uit het verhaal kunt opmaken. Hiermee is de titel van het boek dan ook goed gekozen. Dokter Zjivago speelt een belangrijke rol als boek in een boek maar je hoeft het niet gelezen te hebben om Wat we niet vertelden te kunnen volgen.
Prescott heeft dit boek ook aangegrepen om naast thema’s als censuur en propaganda de positie van vrouwen en homoseksuelen in de jaren vijftig te schetsen. Hiervoor gebruikt ze ook thema’s als liefde en verlies met daarover een vleugje spionagespanning, waardoor het boek voor een heel breed publiek toegankelijk is geworden. De schrijfster heeft haar historische zaken zeer goed uitgezocht maar daarnaast heeft ze er ook een mooie liefdesroman van weten te maken. Liefhebbers van Dokter Zjivago zullen het zeker kunnen waarderen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Evelien Walravens
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
