Een lyrische ode aan zuid-Londen in romanvorm

De stenen die de huizen bouwen opent met een flashforward: drie vrienden, Becky, Harry en Leon zitten in een auto met een koffer vol gestolen geld en laten zuid Londen achter zich. De lezer wordt al meteen op het verkeerde been gezet, want deze roman draait niet om spanning. Dit is een eerbetoon aan zuid Londen; een ritmisch, vloeiend, hedendaags, realistisch eerbetoon aan het rauwe deel van Londen dat voor de toeristen verborgen blijft. Voor alle personages uit deze roman is zuid Londen de plek die hen definieert. De twintigers Becky en Harry zijn op een punt in hun leven gekomen waarop ze de realiteit onder ogen moeten gaan zien; Becky droomde van een succesvolle carrière als danseres, maar verdient haar geld vooral met erotische massages, wat een grote druk op haar relatie legt. De genderfluid Harry is per ongeluk beland in het drugscircuit en helpt de Londense bobo’s met de hulp van Leon aan exclusieve pillen. Hun wegen kruisen en dit ontwricht de levens van beide dames; ze worden geconfronteerd met hun falen, hun ingestorte dromen en hun mislukte relaties.

De Britse Kate Tempest (1985) debuteert met De stenen die de huizen bouwen op overtuigende wijze als romanschrijver. Ze heeft al een dichtbundel op haar naam staan, maar heeft vooralsnog de meeste furore gemaakt als rapper en bracht in 2014 haar debuutalbum Everybody Down uit. Al die disciplines heeft ze nu bijeen gebracht in een romanvorm: haar proza is vaker beeldend en lyrisch dan beschrijvend. Dat is precies het element dat in de Nederlandse vertaling niet goed blijkt te werken, wat absoluut niet te wijten is aan de inspanningen van Roos van deWardt en Astrid Huisman, maar aan het statische van de Nederlanse taal. Van de Wardt en Huisman verklaren waarom ze de hoofdstuktitels, die op de albumtracks slaan, niet hebben vertaald en uit alles blijkt dat ze zo dicht mogelijk bij de originele woorden en vorm wilden blijven. Soms levert dit ongemakkelijke frases op als “biefstukkerige omhelzingen”, wat een vertaling is van “steaky embraces”. Dit is een samenstelling van woorden die door Tempest is bedacht en dit zet vertalers natuurlijk voor het blok, maar in het Nederlands voelt zo’n uitdrukking ontzettend geforceerd aan. Het origineel moet daarom echt een feest zijn om te lezen.

Tempest laat een traditionele alwetende verteller aan het woord, wat radicaal ingaat tegen de Britse literaire trend om weer terug te gaan naar de persoonlijke vertelling. Deze techniek geeft Tempest echter wel de mogelijkheid om over alle personages op Dickensiaanse wijze uit te wijden; alle ouders, vriendjes en collega’s worden voorzien van een gedetailleerde geschiedenis. Dit had gemakkelijk een te grote herhaling kunnen worden, maar de originaliteit van de verhalen en het verteltempo van Tempest zorgen ervoor dat de lezer steeds wordt meegezogen.

Tempest heeft duidelijk geprobeerd om een realistisch en modern beeld te scheppen van het deel van Londen dat van oudsher wordt geassocieerd met armoede, werkloosheid en geweld. Het getuigt van talent dat ze hierin nergens doorslaat en plastisch wordt in haar beschrijvingen; ze oordeelt nergens over de moraal van haar personages en ze laat genoeg over voor de lezer om zelf te ontrafelen. De subplots van alle verschillende personages werken niet altijd en neigen soms naar een stereotype, maar Tempest blinkt uit in het vastleggen van de chemie tussen Harry en Becky. Zonder er veel woorden aan kwijt te maken, weet ze spanning op te bouwen tussen die twee en het is die verhaallijn die van de finale, waarin alle sub-plots en bijfiguren samenkomen, tot een geloofwaardige climax maakt.

De stenen die de huizen bouwen heeft een schitterende vorm, rijke personages en geeft een prachtig reëel beeld van zuid Londen, maar schiet hier en daar nog te ver door. Dat Tempest desondanks nog weet te overtuigen en de lezer weet te verrassen en te raken, getuigt van een begenadigend gevoel voor taal en stijl.