Burenruzie in Zuid-Afrika

Sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen is er in de media steeds meer kritiek te horen over de ‘bubbel’ waar mensen onbewust in blijven hangen. Door sociale media krijgen mensen steeds weer hun eigen werkelijkheid en voorkeuren bevestigd. Maar werkt dat eigenlijk ook niet zo met boeken? Loopt niet bijna iedereen de boekwinkel in met een half oog op de TOP 10 en een half oog op de auteurs en genres die al bekend zijn?

Dat het soms loont om een boek op te pakken dat nauwelijks is besproken in de media, bewijst Die van hiernaast, de tweede roman van Yewande Omotoso. De van Barbados afkomstige, maar in Zuid-Afrika woonachtige Omotoso is een ware literaire sensatie in Zuid-Afrika en haar debuutroman Bom Boy uit 2011 won prestigieuze prijzen. Die van hiernaast is de opvolger en tevens haar eerste roman die in het Nederlands is vertaald. Dit is gedaan door Manon Smits, die onder meer bekend is van de vertaling van Emma Donoghue’s werk. Met Die van hiernaast bewijst ze dat ze ontzettend goed is in het vertalen van (vaak met cynisme doorweven) dialogen.

De roman draait om de twee bejaarde dames Hortensia en Marion, die naast elkaar wonen in het chique Katterijn, een buitenwijk van Kaapstad. Ze kunnen elkaar niet uitstaan en dat maken ze graag kenbaar. Zo besluit Hortensia op haar oude dag zich bij het buurtcomité te voegen, waar Marion de voorzitter is. Hortensia blijkt de enige zwarte huiseigenaar te zijn en alleen al hiermee zorgt ze voor opschudding en ongemak binnen de vereniging. De verschillen tussen de buurvrouwen worden pas echt duidelijk wanneer een van slaven afstammende familie land komt opeisen in hun zo geliefde Katterijn. De vrouwen staan lijnrecht tegenover elkaar en het begint hen langzaam te dagen dat hun opvoeding bepalend is geweest in hun relatie met Zuid-Afrika. Omotoso weet de twee geschiedenissen, die zich in verschillende landen afspelen, overtuigend weer te geven in flashbacks. Op deze manier kunnen thema’s die onlosmakelijk verbonden zijn met Zuid-Afrika op een toegankelijke en vaak zeer humoristische manier de revue passeren. Omotoso deinst echter niet terug voor de gruwelen in de (recente) geschiedenis van het land en dit geeft de roman een extra laag, die op meerdere manieren als een metafoor werkt voor de knorrige bejaarden. Op deze manier weet Omotoso het feelgood-genre te overstijgen zonder het beladen te laten worden, wat met thema’s als apartheid en slavernij al te goed had gekund.

Hoewel de dames een hekel aan elkaar zeggen te hebben, komt de lezer erachter dat ze veel gemeen hebben. Beiden hebben succesvolle carrières gehad, beiden hebben moeite gehad met hun rol die ze volgens de maatschappij moesten spelen als vrouw en beiden zijn weduwe. Er is echter een bulldozer voor nodig om de twee dames enigszins tot elkaar te brengen.

Omotoso blinkt uit in haar gevoel voor humor: de twee bejaarden zouden zomaar de show kunnen stelen in De rijdende rechter. Het ene moment zeuren ze over ouderdomsklachten, relativeren ze alles kapot, mokken ze over verkeerd geplaatste ramen en zeiken ze elkaar genadeloos af. Het andere moment roddelen ze als tieners over een knappe dokter. Omotoso’s taalgebruik is simpel, alsof ze weet dat ze geen literaire opsmuk of overbodige stijlfiguren nodig heeft om het verhaal te laten werken. Dit maakt dat het leest als het werk van een zeer ervaren auteur, en niet als het tweede boek van een jonge schrijfster, wat getuigt van een groot schrijftalent. Uitgeverij De Geus bracht dit boek uit in samenwerking met Oxfam Novib om auteurs die in de westerse wereld nog onbekend zijn onder de aandacht te brengen. Zulke initiatieven zorgen ervoor dat lezers eens uit hun bubbel stappen en soms kom je dan pareltjes als deze tegen.