Losgerukte dialogen die veel gevoelens oproepen

Na afloop van een debat, Amsterdam

Onbekende man:
‘Voelt u zich soms ook wel een Nederlander?’

Ik:
‘Jazeker’

Onbekende man:
‘Wanneer?’

Ik:
‘Driehondervijfenzestig dagen per jaar.’

Naeeda Aurangzeb vertelt in 365 korte dialogen wat haar dagelijks zoal overkomt in de ontmoetingen die ze heeft met andere mensen. Elke dag is genummerd en herbergt een stuk van een conversatie waarin een vorm van racisme terug te vinden is, hetzij passief, hetzij actief. Aurangzeb woont sinds haar derde in Nederland en heeft de Nederlandse nationaliteit, maar is in Pakistan geboren. Ze werkt als radio- en televisiepresentatrice en 365 dagen Nederlander is haar schrijversdebuut. Een debuut waarin ze veel persoonlijke elementen verwerkt en dat haar meteen als auteur in de spotlight zet.

Het is ronduit schokkend om te lezen wat er op sommige bladzijden staat geschreven. En dan zijn de expliciete vormen van racisme die bedreigend overkomen niet eens in de meerderheid. Er zijn zo veel venijnige steken onder water de vinden in een informele, vriendschappelijke sfeer of onder collega’s. En het is onmogelijk om de domheid van mensen niet tenenkrommend te vinden in de vele ronduit genânte situaties. Genânt omdat het zo duidelijk is dat velen niet luisteren naar hun medemens en ook als ze geen gelijk hebben, het toch zo draaien dat ze het voor zichzelf kunnen verantwoorden dat ze eigenlijk wél gelijk hebben. In dat opzicht gaat 365 dagen Nederlander verder dan enkel racisme, al blijft het wel aan de grondslag liggen van elke gedeelde interactie.

Vorm én inhoud zijn opmerkelijk in dit boek en de vorm versterkt zeker de boodschap die Aurangzeb wil overbrengen. Of dat een uitsluitend positieve zaak is, daar valt nog aan te twijfelen. De woordenwisselingen worden vooraf kort toegelicht. Vaak worden de plaats en de personen genoemd om de setting weer te geven. In sommige gevallen is dat meer dan voldoende, maar in andere gevallen mis je toch een belangrijk stuk context. In wat voor conversatie heeft deze dialoog plaatsgevonden? Hoe is de verhouding, gevoelsmatig, tussen de gesprekspartners? Het ontbreken van een groter geheel stompt op den duur af, zeker als je veel bladzijden na elkaar leest. De éénzijdige belichting van het onderwerp ligt daar ook aan de grondslag van. Je zou er dus beter voor kunnen opteren om slechts enkele bladzijden per keer te lezen. Zo blijf je er ‘vers’ tegenaan kijken en behoed je jezelf voor elke vorm van frustratie.

Zeker is dat Aurangzeb de smaak te pakken heeft van het schrijven. In het najaar van 2021 verschijn 365 dagen vrouw. Hopelijk doet dit evenveel stof opwaaien als 365 dagen Nederlander al op social media-kanalen deed. Je kan het eens zijn met wat de auteur schrijft, of helemaal oneens, maar feit is dat je wel gaat nadenken. Het enigszins zwart-witte karakter van het geheel komt een fractie opruiend over en dat leidt tot discussie. En als er iets is waar we behoefte aan hebben in onze multiculturele samenleving, dan is het dat wel. Of dat dan moet in de vorm van losgerukte dialogen, dat is weer een andere zaak. Toch heeft deze vorm ook voordelen. Het zorgt er ten eerste voor dat het mogelijk om tussen de bedrijven van een druk bestaan telkens een stukje te lezen en ten tweede dat de schrijfsels van Aurangzeb in het geheugen van de lezer blijven kleven.