Mooi geconstrueerd verwerkingsproces

'In de zomer woon ik in een bocht. Een slingerende weg, door het bos en over de rivier, leidt naar de ruïne die mijn ouders meer dan veertig jaar geleden kochten in Ligurië.'

Deze ruïne, dit huis in Italië vormt de rode draad in Bewaar de zomer. Aan de hand van de zomers die Alma Mathijsen (1984) daar heeft doorgebracht, geeft ze de lezer een inkijk in haar leven. Meer nog zelfs voelt het als een inkijk in haar ziel. Op geheel eigen wijze natuurlijk, en dát maakt dit memoir ook memorabel.

Voor je aan het eigenlijke eerste hoofdstuk toe bent, slaat Mathijsen je met een proloog om de oren waar je even van moet bekomen. Verwarrend? Zeker! Want de korte inhoud beloofde geen science fiction toch? In zeven bladzijden verschaft de schrijfster op een ludieke manier achtergrondinformatie, die de aandacht grijpt en niet meer loslaat. Dit zorgt er ook voor dat wanneer je aan het eerste ‘echte’ hoofdstuk begint, je al helemaal opgewarmd, geprikkeld én vol van verwachting bent.

Alma Mathijsen vertelt haar verhaal afwisselend in het heden en het verleden, met chronologische flashbacks, maar centraal staan de zomers in Italië. Daarbij lijkt het huis dat elk jaar weer voor een deel overgroeid wordt door de natuur, symbool te staan voor de liefde die zij en haar moeder voelen voor Alma’s vader. Na zijn dood, toen Alma negen jaar oud was, wordt er amper nog over hem gepraat en net daarom heeft de dwangmatige jaarlijkse opknapbeurt veel weg van een manier om de herinneringen levend te houden. Alsof moeder en dochter zich alleen maar verbonden kunnen voelen in het huis.

Verlies is erg aanwezig in dit memoir. Het verlies van haar vader, het verlies van haar onschuld, het verlies van taal op cruciale momenten. Vooral dat laatste kaart Mathijsen enkele malen aan in Bewaar de zomer. Ze confronteert de lezer met het belang van taal en hoe taal je ook in de steek kan laten. Hoe boos het haar maakte toen dat bij haar gebeurde. Mathijsen is opgegroeid met taal en verhalen en dat is ook te merken aan haar levensloop. Op haar zeventiende schreef ze al voor de jongerenwebsite spunk.nl. Na een studie waarin taal ook centraal stond, publiceerde ze al enkele boeken en schrijft ze essays voor NRC Handelsblad en columns voor LINDA. En toch worstelt Mathijsen met de taal in zijn geheel en dat probeert ze weer op haar eigen manier onder woorden te brengen.

'Taal was er om de werkelijkheid zo te buigen dat er iets waardevols ontstond. Met wat woorden en een gevoel voor suspense werd betekenis gegeven. En misschien is dat precies wat ik niet meer wil. Een verhaal dat klopt, met een begin, een midden en een eind dat ooit nog wel verteld zou worden, maar al duidelijk aanwezig was. Een verhaal als een les over het goede dat uiteindelijk beloond wordt. Zoiets kan lukken in een sprookje, maar nooit in de realiteit. Taal sust het dier in slaap.'

Alma Mathijsen is soms bitter en scherp in Bewaar de zomer en dat heeft ook te maken met een ander thema dat ze aansnijdt. Ze deelt de scène uit 2001 waarin ze haar maagdelijkheid verliest op een manier die nog jaren haar herinneringen zal blijven teisteren. Een verkrachting eigenlijk, want zij fluisterde ‘nee’ en de jongen zei ‘heel even’ en ging door. Deze verkrachting en het overlijden van haar vader zijn geen prettige onderwerpen, maar toch blijft Mathijsen weg van dramatiek. Ze beschrijft, zonder er waarde aan toe te kennen, zonder de lezer tot tranen toe te roeren, maar net daarom voelt het zo echt. Alsof het jou had kunnen overkomen. Alsof je er zelf bij was.

'Ik vertelde door. Het was de eerste keer dat ik alles vertelde, ik was weer daar. Midden op zee, ik moest vooral zorgen dat ik de boot weer naar de overkant kon navigeren. Niet praten was mijn tactiek, die kende ik, wat ik nu deed was nieuw. In het duister kon ik het wegstoppen en hield het zich enigszins koest. Nu wist ik niet wat er zou gebeuren.'

Het voelt als een verwerkingsproces. Mathijsen deelt haar ervaringen met de lezer in een vrij zakelijke stijl. En dan? Wat moet je er dan als lezer mee? Het is moeilijk om er echt wat van te vinden en het doel lijkt ook niet te zijn een verhaal te vertellen dat je emotioneel beroert. Toch zijn er prachtige passages te vinden en zit het taaltechnisch goed in elkaar. Het is geen mainstream autobiografie, maar de inhoud komt wel tot zijn recht, net door de herkenbaarheid van de kleine, menselijke dingen. Zoals wanneer ze zegt dat je elke ‘nee’ moet wantrouwen, omdat die multi-interpretabel is. Zij zelf bedoelt de ‘nee’ die ze in 2001 sprak, maar trekt die uit zijn context en dan wordt het iets waar veel mensen zich in zullen kunnen vinden. Dat is de kracht van Bewaar de zomer. De momenten die Alma Mathijsen creëert om je te laten stoppen met lezen en even na te denken.