Scheervlucht over het China van de twintigste eeuw

Geboren aan het einde van de negentiende eeuw, maken de gezusters Soong de grote veranderingen van de twintigste eeuw mee en zetten ze soms zelf de geschiedenis naar hun hand. Twee van de drie staan aan de zijde van echtgenoten die in hun tijd onder de machtigste mannen van China gerekend mogen worden, Sun Yat-sen en Chiang Kai-shek. Hun actieve politieke levens plaatsen hen op een gegeven moment in kampen lijnrecht tegenover elkaar, en daardoor komt de familieband onder grote druk te staan. De blijken van zusterliefde worden zeldzaam vanaf dat punt.

Het was eigenlijk in eerste instantie niet de bedoeling van auteur Jung Chang (1952) om een boek te schrijven over de zusters Soong. Ze wou zich op Sun Yat-sen focussen, maar door zich in zijn leven te storten, ontdekte ze toch meer en meer over de zusters. Ze lieten haar niet meer los en ze combineerde hun levensverhalen met dat van hun mannen. Chang richt zich in haar boeken vaak op China. Het boek waarmee ze internationale bekendheid verwierf, Wilde zwanen, overspant een gelijkaardige periode als die in Dochters van China, maar is verweven met de verhalen van haar grootmoeder, haar moeder en haarzelf. Chang groeide op in het China onder Mao en vertrok in 1978 richting Engeland, waar ze taalkunde studeerde aan de Universiteit van York. Ze is getrouwd met de Ierse historicus Jon Halliday.

De stijl waarin Chang de levens van de gezusters Soong bespreekt is rechttoe-rechtaan. Het neigt meer naar het journalistieke en die keuze heeft voor- en nadelen. Het voordeel is dat je aan het begin van Dochters van China eigenlijk direct het verhaal in de vingers hebt. Ondanks de vele vreemde (Chinese) namen, lezen de zinnen erg vlot en hoef je niet hard na te denken om te kunnen volgen. Het nadeel van de stijl uit zich sterker naargelang het boek vordert. Er zit dan net te weinig aantrekkelijkheid aan het geheel, waardoor je als lezer afgestompt raakt. Het leesplezier trekt wat weg en dat is vooral te danken aan het gebrek aan sprankeling in taal.

Echt zakelijk kun je de stijl ook niet noemen, want daarvoor is hij net te eenvoudig. Het voelt op bepaalde moment meer alsof er een reeks feiten opgesomd worden. Dat kan natuurlijk eigen zijn aan Chang en vanuit haar Chinese afkomst komen. Waarschijnlijk heeft Paul Syrier er een hele kluif aan gehad om sommige zinnen vlot lopend te krijgen in het Nederlands, en toch voldoende stijlelementen te bewaren van de originele versie. In ieder geval is dát het gevoel dat je af en toe krijgt tijdens het lezen.

Ook de wijze waarop het verhaal verteld wordt, speelt een grote rol in de leesbeleving. Meerdere malen focust Chang zich op een personage en wijdt ze tientallen jaren uit, waardoor ze hele sprongen vooruit maakt om daarna weer terug te keren in de tijd naar het startpunt van haar relaas. Zo gaat Dochters van China heen en weer en daar kun je als lezer een fractie wagenziek van worden. Het voordeel van dit ‘volgen’ zou een bepaalde diepgang kunnen zijn, maar toch heb je na het lezen van dit boek niet het idee dat je de personages écht hebt leren kennen. Dat is de grootste gemiste kans van het geheel, want als je een waargebeurd verhaal leest, is het uitkijken naar een glimp van de karakters. Nu is het voornamelijk het uiterlijke vertoon dat je na het lezen bijblijft.

Het kan ook zo zijn dat het gevoel dat Chang wil meegeven, overspoeld wordt door alle informatie die te vinden is in Dochters van China. Meer dan een eeuw wordt in vogelvlucht besproken en daardoor worden veel zaken aangestipt, maar moet er al snel weer doorgegaan worden naar de volgende scène die staat te dringen. Jung Chang laat de lezer op die manier proeven van het tumult in het China van de twintigste eeuw, politiek gezien. Voornamelijk voor lezers die nog weinig voorkennis hebben, levert dit boek een mooie overview aan op een laagdrempelige manier.