Vrouw versus de harde wereld

De vrouw staat centraal in Heksen. Eerherstel voor de vrouwelijke rebel. Misschien is het nog correcter om te zeggen dat het beeld van de vrouw en opvattingen rond haar doen en laten de focus vormen van dit boek. Chollet probeert te achterhalen hoe de heksenvervolgingen van enkele eeuwen geleden hun stempel hebben gedrukt op de manier waarop mannen én vrouwen heden ten dage tegen de rol van de vrouw in de samenleving aan kijken.  

Mona Chollet (1973) is een Zwitserse journaliste en feminist, geboren in Génève. In 2016 werd ze eindredacteur van Le Monde Diplomatique, een extreem-links maandblad. Heksen is niet haar eerste boek, maar wel het eerste dat vanuit het Frans vertaald is naar het Nederlands.

Waar denk jij aan als je aan een heks denkt? Mona Chollet geeft in de inleiding van Heksen aan dat zij bij dat woord direct het beeld van Wapper Zachtweer, een personage uit een jeugdboek van Maria Gripe, voor zich ziet. Een vrouw van betekenis, een personage met een combinatie van diepe rust, mysterie en helderziendheid. Toch heeft het woord voor veel andere mensen een hele nare bijklank. Tienduizenden vrouwen vonden hun dood als ze de stempel heks kregen. Alhoewel er ook veel mannen omgebracht zijn wegens hekserij, vormde volgens Mona Chollet de vrouwenhaat de kern van de vervolgingen.

Die vrouwenhaat leeft volgens Chollet (en verschillende andere feministen) nog steeds verder en ze gebruiken de heksenvervolgingen om hen te helpen dat te bewijzen én om zich ertegen te wapenen. Ze doen zichzelf voor als ‘de kleindochters van de heksen die jullie niet hebben kunnen verbranden’. Daarmee proberen ze een stukje rechtvaardiging teweeg te brengen, maar tegelijk heeft het ook een provocerend effect en gebruiken ze een deel van de macht die aan de heksen werd toegekend.

In Heksen schopt Mona Chollet herhaaldelijk tegen het hetzelfde zere been. Ze probeert bijna op een wanhopige manier om de lezer duidelijk te maken hoezeer vrouwen de dag van vandaag nog onderdrukt/gestigmatiseerd worden. Misschien niet meer op dezelfde manier als honderd jaar geleden en ook zij moet toegeven dat er echt wel winst geboekt is, maar zaken als trouwen, moederschap en ouder worden plaatsen de vrouw toch nog steeds in een kwetsbaar daglicht. Het is als lezer af en toe een echte eye-opener wanneer Chollet een tirade afsteekt en die staaft met allerlei citaten uit verschillende bronnen. Het jammere is alleen dat ze net té ver doordraaft en je daardoor afstompt, waardoor de boodschap minder goed doorkomt.

Wanneer je een breed publiek wil bereiken en tot luisteren wil dwingen is het goed om dat gefundeerd en weloverwogen te doen. Het is natuurlijk ook prettig om een smakelijke stijl te hanteren waardoor het geheel nog leesbaar blijft en op dat vlak is Chollet een beetje de mist in gegaan. De vele citaten zorgen voor een constante onderbreking van de lopende tekst en er worden heel veel personen tussen neus en lippen door genoemd en kort toegelicht. Sommige van hen keren herhaaldelijk terug, maar het is voor de lezer bijna niet te onthouden wie zich ook alweer waar bevond. De stijl die Chollet gebruikt is vrij zakelijk en komt soms aanvallend over. Daardoor voelt het boek vaak hard en afstandelijk aan, maar wel met heldere standpunten die duidelijk uitgelegd worden.

Heksen. Eerherstel voor de vrouwelijke rebel is bijna een naslagwerk van verschillende standpunten over de plaats van de vrouw in de huidige samenleving en hoe die zijn oorsprong heeft in de geschiedenis van de heksenvervolgingen. Chollet heeft er een taai geheel van gemaakt, dat weliswaar veel interessante informatie bevat, waar je tijdens het lezen over gaat nadenken. Op sommige vlakken kan je niet anders dan haar gelijk geven, op andere momenten gaat ze misschien wat te ver, maar daar zullen de meningen absoluut over verschillen. Qua stijl en inhoud is het een boek dat je niet onbewogen laat en de emotie van de auteur is goed te voelen.