Pareltje voor alle leeftijden

Jongstebroer heeft zijn vijf oudere broers naar de oorlog zien vertrekken. Elke broer moet bij wachtpost 7787, net voor de oorlog start, een gift voor de Vrede achterlaten, maar aangezien ze het weinige van waarde dat ze hadden, achtergelaten hebben bij Jongstebroer, kunnen ze de wacht enkel betalen met verhalen. Hoe kunnen verhalen nu een waarde bezitten? Hoe kunnen die verhalen nu een bijdrage leveren voor de Vrede?

Soms krijg je al door naar de cover van een boek te krijgen een bepaald gevoel en dat is ook het geval bij Hele verhalen voor een halve soldaat. De kleuren die gekozen zijn, de rand met postzegels en de openstaande slagboom met niets dan verlatenheid erachter, stralen een sfeer van afstand en eenzaamheid uit. Het lijkt op de ruimte die in ieders hart achterblijft als een geliefde ons verlaat, al dan niet vrijwillig, en deze cover zorgt dan ook bijna voor een fysieke reactie door de aanblik alleen. Alsof er iets in je binnenste samenknijpt.

Het gevoel dat de cover uitstraalt blijft ook behouden tijdens het lezen. De schrijfstijl van Benny Lindelauf (1964) creëert een soort holle ruimte. Het lijkt alsof er tijdens het lezen een stilte over je neerdaalt en je in een cocon terechtkomt. De niet uitgeschreven tekst die tussen de regels door te vinden is, wordt op die manier even belangrijk als de woorden zelf. Er is een moment, na met name het verhaal van Oudstebroer, dat je je afvraagt of dit echt een jeugdboek is en toch maar even opzoekt wat de doelgroep is. De NUR-code geeft 13 tot 15 jaar aan en dat voelt ook logisch, met name door de impact die het boek heeft tijdens het lezen, in combinatie met de wat eenvoudigere schrijfstijl. En toch dekt dat ‘eenvoudige’ helemaal niet de lading, want ook al is Hele verhalen voor een halve soldaat vlot te lezen, sommige passages zijn echte taalkunstwerkjes waar ook echte volwassen fijnproevers van kunnen genieten.

'En het zand huilde en het brulde en hishiste, het wervelde omhoog en het tuimelde omlaag, het sloeg alles binnenstebuiten, achterstevoren, het was gekrijs en gefluister tegelijk. Het vulde alle hoeken, alle gaten. Het sloeg om zich heen met vlagen die het verstand uit een man sloegen, die zijn huid afstroopten en hem voorgoed de adem benamen. En het zand huilde en het brulde en hishiste, het nam man en vrouw, have en goed en verzwolg alles.'

Ludwig Volbeda (1990) heeft zijn sporen al verdiend als illustrator met als toppunt Het Gouden Penseel in 2018 voor Fabeldieren. In Hele verhalen voor een halve soldaat laat hij wederom zien waarom hij bekroond is. Hij bezit de mogelijkheid om de tekst van Lindelauf perfect weer te geven en zelfs nog te versterken door middel van zijn paginagrote, en soms hele spreads vullende, tekeningen. De zachte kleuren en de techniek waarbij geen grove penstreek te vinden is, geven het geheel een dromerig, melancholisch aspect. De illustraties waarbij vlaktes, met al dan niet een eenzame figuur erop, worden weergegeven, zijn diegenen die het langste in het geheugen blijven hangen. De tekeningen vertellen de verhalen niet, maar ze ondersteunen het gevoel dat erbij hoort.

De verhalen die de broers en de wacht vertellen in deze raamvertelling zijn volledig op zichzelf staand en belichten allemaal een andere kant van de menselijke aard. Morele lessen genoeg te vinden, maar niet zo opvallend als je bijvoorbeeld in klassieke sprookjesboeken aantreft. Lindelauf verwerkt kritiek en wijsheid op een dieper niveau en dat geeft de lezer de mogelijkheid om ook gewoon van de verhalen te genieten zonder het gevoel te hebben dat je vader je op je vingers staat te tikken. Wellicht is dit zo een boek waarbij je, als je het een tweede keer leest, weer een heleboel nieuwe dingen ontdekt.

Pareltjes voor alle leeftijden komen niet zo vaak voorbij en het is moeilijk te omschrijven wat Hele verhalen voor een halve soldaat zo speciaal maakt. Het is de combinatie van een vakkundige schrijfstijl die je de wereld laat vergeten en toch moeiteloos aanvoelt, de naadloos daarop aansluitende illustraties en gewoonweg het feit dat je méér wil wanneer je de laatste pagina omslaat. Dat méér kan je vinden in Hoe Tortot zijn vissenhart verloor, want Hele verhalen voor een halve soldaat is eigenlijk een prequel op dit boek. Een prequel die Lindelauf misschien wel weer de Woutertje Pieterse Prijs oplevert, net zoals in 2011 toen hij de prijs ontving voor De hemel van Heivisj.