Mat in anderhalve pagina
Het succes van Tommy Wieringa's grote romans Joe Speedboot en Caesarion doet je haast vergeten dat hij ook meesterlijke korte teksten schrijft. Zo was Alles over Tristan een wonderschone novelle en stond Ik was nooit in Isfahan vol prachtige reisverhalen. Ga niet naar zee is de langverwachte bundel vol korte verhalen die doorgaans columns genoemd worden, maar veel te goed zijn om zo ordinair benoemd te worden.
Tommy Wieringa mag dan vooral bekend zijn geworden door zijn romans, werkelijk meesterlijk zijn zijn korte verhalen. Alleen zijn leermeester A.L. Snijders weet hem nog te evenaren, terwijl Arnon Grunbergs stukjes lachwekkend simpel blijken als je die naast die van Wieringa legt. Ieder woord staat op zijn plek en elke stelling wordt dusdanig precies te berde gebracht dat je regelmatig aan een schaakpartij moet denken. Wieringa zet de lezer mat in anderhalve pagina.
Neem het verhaal ‘Kleine voeten’ waarin A.L. Snijders een rol speelt. Het begint met de vraag of je god met of zonder hoofdletter schrijft. De eindredacteur van de krant eist een kapitaal, Wieringa ziet god meer als een functie. Snijders doet ook een duit in het zakje in stukjes voor de Volkskrant en De Stentor. Vervolgens gaat Wieringa verder over een door hem ingezonden brief die gekuist gepubliceerd werd. Meteen moet hij aan de eigenzinnige eindredacteur denken. Het verhaal eindigt met een rit met Snijders op de tandem door de Achterhoek. Plotseling krijgt het verhaal een draai: ‘Terug bij Snijders zei ik dat mijn herinnering aan het ritje een heel andere zou zijn dan de zijne: ik had de grijze rug van een jas gezien met een muts erboven, hij had alleen een stem gehoord. Hij was stuurman, ik was god.’ En zo weet hij in een miniem stukje tekst vragen op te roepen die je zelden in de krant tegenkomt.
Los van de ingenieuze constructie van de verhalen, die te vergelijken valt met die van een Zwitsers horloge, beschikt Wieringa dan ook nog eens over heerlijke oneliners. Zo opent het verhaal ‘Afscheid’ met de regel: ‘Het noodlot is als de Nijl vertakt in twee hoofdstromen: noodlot dat je overkomt en het noodlot dat je kiest.’ Eigenlijk kan zo'n verhaal niet meer mislukken. Een mooi en onthullend verhaal is ‘Succes’ waarin Wieringa ingaat op de vraag wat succes met een schrijver doet. Hij begint met de beschrijving van een interview in een krant met een auteur die niet langer schrijven wil. De reden daarvoor is het uitblijven van succes. Dat een succesvolle schrijver heel anders met die materie omgaat, blijkt in de laatste regels van het kortverhaal. Het kan niemand anders dan Wieringa zelf zijn.
‘Ik denk soms aan de schrijver die wel succes heeft. Hoe hij op een avond, na de milde regen van het applaus, op een stille, donkere parkeerplaats staat: hij kijkt achterom, ziet het wegebben van de korte, hevige golfslag. Het water sluit zich, er is niets gebeurd.’
Het is proza dat bijna poëzie wordt. Het schurkt er tegenaan. Het is Wieringa op zijn best. Toch zijn ook andere verhalen, bijvoorbeeld de humoristische zoals ‘Schroefje’, heerlijk om te lezen. Het zijn teksten die aan cabaret doen denken. Uitgebalanceerde teksten, geschreven op effect. En dan zijn er ook nog de verhalen waar Wieringa stelling neemt en onverbloemd zijn waarheid zegt. Neem het verhaal ‘Perron’ waarin een van onze beste schrijvers wordt geciteerd. Het is een stukje Nescio, ook een meester op de korte baan. De weemoedige sfeer die zijn woorden oproept, hakt Wieringa aan stukken in zijn beschrijving van het paranoïde Nederland waarin we leven.
‘Boven mijn hoofd klonk een stem. ATTENTIE ER ZIJN ZAKKENROLLERS ACTIEF OP DIT STATION LET GOED OP UW BEZITTINGEN.
De waarschuwing werd in drie talen herhaald.
De andere man op het perron en ik keken naar elkaar. Als het waar was waar de stem voor waarschuwde, dan was hij de zakkenroller. Als de man op dat moment hetzelfde dacht als ik, was ik het. De stem had ons allebei aangewezen als potentieel onbetrouwbaar en ons van onze anonieme waardigheid ontdaan.
Deze overzichtelijke proefopstelling - twee mannen op een verlaten perron - toonde ons het mechanisme van de angst, de suggestie dat het kwaad altijd onder ons is en op een geschikt moment wacht om toe te slaan. Het is de paranoia die van onschuldige reizigers dieven maakt, van elke man een potentiële verkrachter en van een moslim een terrorist.’
Ook dat is Wieringa, een schrijver die van alle markten lijkt thuis te zijn. Het is dan ook geweldig dat de beste verhalen nu, als een soort van kleine autobiografie, zijn verschenen. Vooral omdat al die prachtige zinnen het waard zijn om eindeloos te worden herkauwd. Zinnen als: ‘Dat is de grens, daar voorbij moet je altijd ergens naartoe.’ Of: ‘Ik loop rond als een broedvogel die haar eieren zoekt.’ En: ‘Het liefst ben ik een gewild artikel, warme broodjes over de toonbank, maar in Ede zou ik winkeldochter zijn.’ Van Ga niet naar zee kan ik mij niet voorstellen dat het een winkeldochter zal worden. Hopelijk is het deel een van een lange rij boeken vol kortverhalen van Tommy Wieringa. De man die een roman in anderhalve pagina weet te persen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ezra de Haan
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
