De vele vormen van verlies
Met Het boek van toeval en toeverlaat heeft de Zuid-Afrikaanse auteur Ingrid Winterbach een prachtige roman over verlies geschreven. Niet voor niets begint haar roman met een inbraak en de diefstal van kostbare schelpen. Ze maakten deel uit van de verzameling van Helena Verbloem. Deze lijkt de wereld merendeels vanuit haar schulp te bekijken. En vanuit die schelp, die grot van Plato volgt ze haar omgeving en kijkt ze terug op haar verleden door een waas van herinneringen, gedachten en diep weggestopte emoties. Juist dat glijden langs personages, ooit grote liefdes, vraagt om doorlezen en vervolgens zelf invullen.
De wereld is immers niet meer dezelfde. Het Zuid-Afrika van toen is verdwenen en de taal, het Afrikaans, dreigt in de vergetelheid te worden opgenomen. Samen met Theo Verweij worden bijzondere, inmiddels in onbruik geraakte woorden in kaart gebracht, in de hoop ze te kunnen bewaren. Helaas blijken juist die woorden aan te kondigen wat er boven hun hoofd hangt. De dood en het verlies. En terwijl Verbloem alles in het werk stelt om haar verloren schelpen terug te vinden, komt ook het verleden oorverdovend naar boven. Het is haar eigen verleden dankzij geheimzinnige telefoongesprekken met een man die ze maar niet plaatsen kan, die meer van haar weet dan haar lief is, maar ook het aardse verleden. In de theekamer van het natuurhistorisch museum in Durban gebruikt Verbloem steeds weer de kennis van haar collega’s om meer te weten te komen. Dat kan over het ontstaan van de aarde gaan maar net zo goed over de oorsprong van woorden. Juist dat contrast van wetenschappelijke, afstandelijke kennis en de emoties die Verbloem diep had weggestopt en die nu weer tevoorschijn komen, zorgt voor veel lading in het boek.
Verbloem blijkt breekbaar als de schelpen die ze koesterde en die nu verdwenen zijn. Ook het terugvinden van een paar, inmiddels beschadigde, exemplaren biedt geen troost. Ze zijn bezoedeld doordat ze naast de dief, die zich verhangen heeft, zijn gevonden. Als aan alles in dit boek blijkt meer te kleven dan de lezer op het eerste moment dacht. We gaan immers mee in de schaduwen die Helena Verbloem vanuit haar grot zag, maar komen die overeen met de werkelijkheid? Naarmate het boek vordert komt ook het Zuid-Afrika van nu meer op de voorgrond. Het schetst een onbegonnen strijd van mensen die zijn blijven hangen in een verleden en aan een taal die voorbij is.
De lezer heeft inmiddels van alles gelezen over de oerknal, het ontstaan van de atmosfeer en het bewustzijn, de intriges op het natuurhistorisch instituut, het leven en verleden van Verbloem en weet: alles gaat voorbij en dat wat wij hebben is slechts een tijdelijk bezit. We zijn als haar schelpen schitterend maar ook uiterst kwetsbaar. Schoonheid blijkt de enige troost in een wereld vol geheimen. Het boek van toeval en toeverlaat is hiermee een boek dat direct om herlezen vraagt. Ingrid Winterbach toont aan dat de Zuid-Afrikaanse literatuur nog springlevend is, ook al is de taal stervende.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ezra de Haan
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
