De tuinman en de dood

Lang, erg lang werd de Antilliaanse literatuur bepaald door drie auteurs: Boeli van Leeuwen, Tip Marugg en Frank Martinus Arion. De eerste twee zijn inmiddels overleden, Arion liet vorig jaar nog van zich horen met zijn veelzijdige essaybundel Intimiteiten van het schrijven. Zijn debuutroman Dubbelspel werd in 2006 uitgekozen om Nederland aan het lezen te krijgen.

Toch werd er reikhalzend naar een nieuwe generatie Antilliaanse schrijvers uitgekeken. Het wachten werd in 2003 beloond met De engelenbron van Erich Zielinski. En met deze, met de Cola Debrotprijs bekroonde, roman lijkt de literatuur op Curaçao weer wat aan te trekken. Zielinski schreef nog twee romans (De prijs van de zeeen Scott Zuyderling). Eric de Brabander, die op Curaçao opgroeide, tandheelkunde in Nederland studeerde, vervolgens in New York werkte en uiteindelijk naar ‘zijn’ eiland terugkeerde, is de tweede auteur die voor nieuwe Antilliaanse literatuur gaat zorgen. Net als bij het debuut van Zielinski merk je direct de invloed van de Zuid-Amerikaanse literatuur in zijn roman Het hiernamaals van Doña Lisa. Hier schrijft een verhalenverteller, iemand die vanaf de eerste regel weet hoe hij de lezer bij zijn kladden moet pakken, hem overal heen sleurt en zodanig weet te boeien dat hij het liefst meteen weer opnieuw zou beginnen met het lezen van de roman.

De tekst op de achterkant van het boek geeft slechts een deel van de roman weer:

Het is vrijdag 30 mei 1969 als Boyo Raven een molotovcocktail in de richting van het balkon van zijn tandartsenpraktijk ziet vliegen. De vakbond van de Shell-werknemers op Curaçao heeft besloten tot een sympathiestaking voor de arbeiders van Wescar die uit de hand gelopen is. Sympathisanten, spijbelende scholieren en werklozen hebben zich bij de optocht aangesloten. Papa Godett wordt door een kogel getroffen en er vallen twee doden onder de betogers. Oproerkraaiers gooien winkelruiten in en de drankvoorraad van Henderson Rio Canario wordt buitgemaakt. De hele bevolking lijkt aan het plunderen te zijn geslagen. Van de Pundakant stijgen dikke rookwolken op. Nadat hij zijn kluis heeft geleegd, vlucht Boyo uit zijn brandende praktijk en maakt dat hij bij zijn vriend Kai komt. Die is visser op zijn boot en verzorgt ook het onderhoud ervan. De gebeurtenissen in de volkse stadswijk Otrabanda zetten ook het leven van Boyo en zijn vrienden op zijn kop. Hij besluit op de wens van zijn door een beroerte verlamd en desperaat geworden vriend Jonjon in te gaan en zee te kiezen. Doel van de reis is Chichiriviche aan de Venezolaanse kust waar hun nieuwe polyester peñero, de Doña Lisa, nog in de mal zit. Eenmaal daar blijken de woorden van Boyo’s vader waarheid. ‘De macht van het noodlot is voor eenieder onontkoombaar.’

De drie vrienden in het boek vormen een dwarsdoorsnede van de Antilliaanse bevolking. Boyo (Edgar) Raven, de tandarts, is een atletische vijftiger met een huidskleur als koffie met melk. Boyo is moe, verveeld door de mistige wereld van cariës en purulente wortelkanalen, moe van gejammer van kleine kinderen met kiespijn. Sterker nog dan de vermoeidheid is de angst voor zijn steeds groter en saaier wordend verleden en zijn krimpende toekomst.

Jonjon is 58, een mulat die zijn huis in de Fleur de Marie niet meer uitkomt. Al een jaar lag hij in zijn bed als een stervende kwal op het strand, halfzijdig verlamd na een beroerte. Zijn vrouw Carmen zet hem onder de boom als ze klandizie heeft. Het huis van zijn ouders gebruikt ze als bordeel. Jonjon was na zijn pensioen de beste dieselmonteur van het eiland. De tandarts was zijn enige klant. Uit die relatie was vriendschap ontstaan, niet zoals de meeste vriendschappen gebaseerd op gedeelde belangen, maar op begrip voor elkaar.

Kai Drop is 73 en het kind van een Curaçaose zakenman en zijn dienstbode. Inderdaad was Kai opvallend zwart voor iemand met een zo goed als blanke vader. Hij vist op de Calypso, de vissersboot van zijn vriend Boyo, die onder de waterlijn boorworm in het hout heeft en aan vervanging toe is. De aanschaf van een polyester lancha of peñero ligt voor de hand.

Los van deze drie onvergetelijke personages kom je ook types tegen als Don Alfredo Morón Escobar, zijn weduwe, de zeer eigengereide Dona Lisa de Morón, Bebé Hildalgos, de mallenmaker van haar polyesterfabriek, en señor Mestre, een projectontwikkelaar. Mestre heeft meer vijanden dan vingers en tenen. Eric de Brabander heeft deze personages zulke karakters gegeven dat ze in combinatie met elkaar zeker voor vuurwerk gaan zorgen. En dat gebeurt dan ook in deze roman.

Ik moest bij het lezen aan Kroniek van een aangekondigde dood van Gabriel García Márquez denken. Met eenzelfde onontkoombaarheid begint de roman, alles ligt al vast, de rol van de personages, het toeval, het lot. En toch blijf je geboeid tot de laatste regel. Dat komt doordat Eric de Brabander de lezer middels deze roman met lastige vragen confronteert. Hoe ver gaat vriendschap? Gun je een vriend zijn dood? Help je hem desnoods? Jonjon is immers klaar met zichzelf. Stoere mannenpraat klinkt goed: ‘We gaan een desperaat geworden, verlamde gek halen voor een nachtelijk tochtje over zee en dan knikkeren we hem erin.’

De werkelijkheid blijkt meer gecompliceerd. Wat eerst vanzelfsprekend lijkt, verandert op den duur. Boyo krijgt een verhouding met de weduwe en belandt in het wespennest dat ontstaan is door de machtsstrijd tussen Mestre en Lisa. De verwikkelingen volgen elkaar vervolgens in snel tempo op. Passie, woede en zelfs de dood zorgen ervoor dat de drie vrienden de zee weer moeten opzoeken. Ze hopen hun lot te ontlopen en varen het uiteindelijk tegemoet.

Eric de Brabander schreef met zijn debuut een schitterende roman in de traditie van de Latijns-Amerikaanse literatuur. Zijn verhaal schetst het alledaagse leven op Curaçao, in Venezuela en op de zee ertussen. Die wereld heeft geen geheimen voor hem en dat merk je dan ook voortdurend. Het resultaat is een met veel plezier en vakmanschap geschreven roman die direct bij verschijnen tot de Antilliaanse canon behoort. Het is dan ook te hopen dat De Brabander, net als Erich Zielinski in rap tempo aan zijn oeuvre gaat werken.