Vermakelijke en leerzame schattenjacht
‘De barnsteenkamer’ - ook wel ‘amber room’ - is een imposant, kamer-vullend kunstwerk, bijna helemaal versierd met de fossiele hars barnsteen. Ooit schonk Frederik Willem I van Pruisen het als ‘kabinet’ van 18 vierkante meter aan tsaar Peter de Grote. De Russen maakten er een - voor velen misschien wat ‘over de top’ - zes keer zo grote pronkkamer van.
Deze vermaarde ‘barnsteenkamer van de tsaar’ schitterde tot het beleg van Leningrad (1941) in het Catharinapaleis bij Sint Petersburg. Toen hebben nazi-troepen het kunstwerk naar Königsberg (het huidige Kaliningrad) in Pruisen gebracht. Daar is deze praalzaal in 1945 voor het laatst gezien, toen het in kisten zoú zijn gegaan voor transport.
Sindsdien is er vol overgave naar het kunstwerk gezocht. Tevergeefs, zo blijkt uit het verhaal van Spits. In ‘Jacht op de barnsteenkamer’ inventariseert hij op smakelijke en spannende wijze hoe Russen en (Oost- en West-) Duitsers hun tanden stukbeten op de speurtocht. Curator van het Catharinapaleis Anatoli Koetsjoemov, ‘Kameraad Barnstein’ Paul Enke van de Stasi en de ‘Duitse Indiana Jones’ Georg Stein zoeken los van elkaar tientallen jaren. Maar ze lijken steeds meer een spook na te jagen.
Dit verhaal over de kunstjacht is met dwaalsporen tot onwillige nazi-kopstukken aan toe spannend van zichzelf. Extra interessant wordt het door wat Spits daarnaast vertelt. Al lezend komt (natuurlijk) veel informatie over het barnsteen zelf voorbij. Ook legt hij verbanden met de Europese geschiedenis. De Russische revolutie, het Derde Rijk, de Duitse tweedeling en de politiek van de Koude Oorlog beïnvloedden het lot van de barnsteenkamer.
Spits is als germanist verbonden aan het Duitsland Instituut en duidelijk thuis in deze materie. Helder en soepel belicht hij de maatschappelijke en politieke krachten rond de pronkkamer en jacht erop. En dat begint al bij de gevoelsmatige betekenis van het barnsteen, dat exclusief langs de Oostzee-kust van Pruisen gewonnen werd. “De fossiele hars groeide in het Derde Rijk uit tot nationale steen. Barnsteen werd vereerd als het Duitse goud.”(p35) Dergelijke symboliek hoort bij macht en oorlogstijd en laat daarom wel vaker historisch erfgoed gekoesterd worden. Of doet ze daarom juist sneuvelen.
‘Jacht op de barnsteenkamer’ laat zo nog maar weer eens zien dat geschiedenis(-les) zeker niet saai hoeft te zijn. In tegendeel. Maar hoe goed, compleet en spannend Spits ook vertelt, het boek mist illustraties. Afbeeldingen en landkaarten waren welkom geweest ter verduidelijking en verrijking van zijn verhaal. Temeer omdat hij bestaande foto’s en ander archiefmateriaal wél benoemt en beschrijft. De iPad komt daarom goed van pas bij het lezen.
Hoe langer het kunstwerk kwijt is, hoe groter de mythe wordt. Een recente theorie plaatst de kisten met barnsteenkamer in die andere hardnekkige legende: de nazi-goudtrein die in een verborgen tunnel in het Uilengebergte verstopt zou zijn. Legende of mythe, het zoeken ernaar zal zonder vondst steeds opnieuw verder gaan. Verborgen (kunst-)schatten blijven nou eenmaal tot de verbeelding spreken. Een verslag van zo’n zoektocht, zoals Spits die schreef, leest dan als een leerzaam en vooral spannend avontuur.
_______________
Note: Tienduizenden kunstwerken die tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland werden gestolen, zijn nog altijd vermist. De schattingen over de aantallen lopen uiteen omdat onduidelijk is welk deel hiervan tijdens de oorlog simpelweg is vernietigd als ‘entartete’, foute kunst of verloren is gegaan bij bombardementen.
In het Catharinapaleis is sinds 2003 een reconstructie van de barnsteenkamer te bewonderen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van FamkeLaLiseuse
Gesponsord
Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?
Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.
Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.
Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.
Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.
Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!
Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.
Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft
In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.
De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.
Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.
Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.
De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?
Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.
Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.
Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu
Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?
Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.
Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur
