Vermakelijke en leerzame schattenjacht
‘De barnsteenkamer’ - ook wel ‘amber room’ - is een imposant, kamer-vullend kunstwerk, bijna helemaal versierd met de fossiele hars barnsteen. Ooit schonk Frederik Willem I van Pruisen het als ‘kabinet’ van 18 vierkante meter aan tsaar Peter de Grote. De Russen maakten er een - voor velen misschien wat ‘over de top’ - zes keer zo grote pronkkamer van.
Deze vermaarde ‘barnsteenkamer van de tsaar’ schitterde tot het beleg van Leningrad (1941) in het Catharinapaleis bij Sint Petersburg. Toen hebben nazi-troepen het kunstwerk naar Königsberg (het huidige Kaliningrad) in Pruisen gebracht. Daar is deze praalzaal in 1945 voor het laatst gezien, toen het in kisten zoú zijn gegaan voor transport.
Sindsdien is er vol overgave naar het kunstwerk gezocht. Tevergeefs, zo blijkt uit het verhaal van Spits. In ‘Jacht op de barnsteenkamer’ inventariseert hij op smakelijke en spannende wijze hoe Russen en (Oost- en West-) Duitsers hun tanden stukbeten op de speurtocht. Curator van het Catharinapaleis Anatoli Koetsjoemov, ‘Kameraad Barnstein’ Paul Enke van de Stasi en de ‘Duitse Indiana Jones’ Georg Stein zoeken los van elkaar tientallen jaren. Maar ze lijken steeds meer een spook na te jagen.
Dit verhaal over de kunstjacht is met dwaalsporen tot onwillige nazi-kopstukken aan toe spannend van zichzelf. Extra interessant wordt het door wat Spits daarnaast vertelt. Al lezend komt (natuurlijk) veel informatie over het barnsteen zelf voorbij. Ook legt hij verbanden met de Europese geschiedenis. De Russische revolutie, het Derde Rijk, de Duitse tweedeling en de politiek van de Koude Oorlog beïnvloedden het lot van de barnsteenkamer.
Spits is als germanist verbonden aan het Duitsland Instituut en duidelijk thuis in deze materie. Helder en soepel belicht hij de maatschappelijke en politieke krachten rond de pronkkamer en jacht erop. En dat begint al bij de gevoelsmatige betekenis van het barnsteen, dat exclusief langs de Oostzee-kust van Pruisen gewonnen werd. “De fossiele hars groeide in het Derde Rijk uit tot nationale steen. Barnsteen werd vereerd als het Duitse goud.”(p35) Dergelijke symboliek hoort bij macht en oorlogstijd en laat daarom wel vaker historisch erfgoed gekoesterd worden. Of doet ze daarom juist sneuvelen.
‘Jacht op de barnsteenkamer’ laat zo nog maar weer eens zien dat geschiedenis(-les) zeker niet saai hoeft te zijn. In tegendeel. Maar hoe goed, compleet en spannend Spits ook vertelt, het boek mist illustraties. Afbeeldingen en landkaarten waren welkom geweest ter verduidelijking en verrijking van zijn verhaal. Temeer omdat hij bestaande foto’s en ander archiefmateriaal wél benoemt en beschrijft. De iPad komt daarom goed van pas bij het lezen.
Hoe langer het kunstwerk kwijt is, hoe groter de mythe wordt. Een recente theorie plaatst de kisten met barnsteenkamer in die andere hardnekkige legende: de nazi-goudtrein die in een verborgen tunnel in het Uilengebergte verstopt zou zijn. Legende of mythe, het zoeken ernaar zal zonder vondst steeds opnieuw verder gaan. Verborgen (kunst-)schatten blijven nou eenmaal tot de verbeelding spreken. Een verslag van zo’n zoektocht, zoals Spits die schreef, leest dan als een leerzaam en vooral spannend avontuur.
_______________
Note: Tienduizenden kunstwerken die tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland werden gestolen, zijn nog altijd vermist. De schattingen over de aantallen lopen uiteen omdat onduidelijk is welk deel hiervan tijdens de oorlog simpelweg is vernietigd als ‘entartete’, foute kunst of verloren is gegaan bij bombardementen.
In het Catharinapaleis is sinds 2003 een reconstructie van de barnsteenkamer te bewonderen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van FamkeLaLiseuse
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
