Vermakelijke en leerzame schattenjacht
‘De barnsteenkamer’ - ook wel ‘amber room’ - is een imposant, kamer-vullend kunstwerk, bijna helemaal versierd met de fossiele hars barnsteen. Ooit schonk Frederik Willem I van Pruisen het als ‘kabinet’ van 18 vierkante meter aan tsaar Peter de Grote. De Russen maakten er een - voor velen misschien wat ‘over de top’ - zes keer zo grote pronkkamer van.
Deze vermaarde ‘barnsteenkamer van de tsaar’ schitterde tot het beleg van Leningrad (1941) in het Catharinapaleis bij Sint Petersburg. Toen hebben nazi-troepen het kunstwerk naar Königsberg (het huidige Kaliningrad) in Pruisen gebracht. Daar is deze praalzaal in 1945 voor het laatst gezien, toen het in kisten zoú zijn gegaan voor transport.
Sindsdien is er vol overgave naar het kunstwerk gezocht. Tevergeefs, zo blijkt uit het verhaal van Spits. In ‘Jacht op de barnsteenkamer’ inventariseert hij op smakelijke en spannende wijze hoe Russen en (Oost- en West-) Duitsers hun tanden stukbeten op de speurtocht. Curator van het Catharinapaleis Anatoli Koetsjoemov, ‘Kameraad Barnstein’ Paul Enke van de Stasi en de ‘Duitse Indiana Jones’ Georg Stein zoeken los van elkaar tientallen jaren. Maar ze lijken steeds meer een spook na te jagen.
Dit verhaal over de kunstjacht is met dwaalsporen tot onwillige nazi-kopstukken aan toe spannend van zichzelf. Extra interessant wordt het door wat Spits daarnaast vertelt. Al lezend komt (natuurlijk) veel informatie over het barnsteen zelf voorbij. Ook legt hij verbanden met de Europese geschiedenis. De Russische revolutie, het Derde Rijk, de Duitse tweedeling en de politiek van de Koude Oorlog beïnvloedden het lot van de barnsteenkamer.
Spits is als germanist verbonden aan het Duitsland Instituut en duidelijk thuis in deze materie. Helder en soepel belicht hij de maatschappelijke en politieke krachten rond de pronkkamer en jacht erop. En dat begint al bij de gevoelsmatige betekenis van het barnsteen, dat exclusief langs de Oostzee-kust van Pruisen gewonnen werd. “De fossiele hars groeide in het Derde Rijk uit tot nationale steen. Barnsteen werd vereerd als het Duitse goud.”(p35) Dergelijke symboliek hoort bij macht en oorlogstijd en laat daarom wel vaker historisch erfgoed gekoesterd worden. Of doet ze daarom juist sneuvelen.
‘Jacht op de barnsteenkamer’ laat zo nog maar weer eens zien dat geschiedenis(-les) zeker niet saai hoeft te zijn. In tegendeel. Maar hoe goed, compleet en spannend Spits ook vertelt, het boek mist illustraties. Afbeeldingen en landkaarten waren welkom geweest ter verduidelijking en verrijking van zijn verhaal. Temeer omdat hij bestaande foto’s en ander archiefmateriaal wél benoemt en beschrijft. De iPad komt daarom goed van pas bij het lezen.
Hoe langer het kunstwerk kwijt is, hoe groter de mythe wordt. Een recente theorie plaatst de kisten met barnsteenkamer in die andere hardnekkige legende: de nazi-goudtrein die in een verborgen tunnel in het Uilengebergte verstopt zou zijn. Legende of mythe, het zoeken ernaar zal zonder vondst steeds opnieuw verder gaan. Verborgen (kunst-)schatten blijven nou eenmaal tot de verbeelding spreken. Een verslag van zo’n zoektocht, zoals Spits die schreef, leest dan als een leerzaam en vooral spannend avontuur.
_______________
Note: Tienduizenden kunstwerken die tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland werden gestolen, zijn nog altijd vermist. De schattingen over de aantallen lopen uiteen omdat onduidelijk is welk deel hiervan tijdens de oorlog simpelweg is vernietigd als ‘entartete’, foute kunst of verloren is gegaan bij bombardementen.
In het Catharinapaleis is sinds 2003 een reconstructie van de barnsteenkamer te bewonderen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van FamkeLaLiseuse
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
