Overtuigend en waardig vervolg

Het lezen van een tweede deel in een reeks is altijd spannend. Zeker wanneer het eerste boek zo lekker in de smaak viel. Bert Wagendorp is het met ‘Kalle’ gelukt een waardig vervolg te geven aan het heerlijke ‘Phoenix’*. Het tweede kwart van ‘De memoires van Abel Sikkink’ smaakt anders en tegelijkertijd vertrouwd en net zo lekker. En doet nu alweer uitkijken naar het volgende deel.

‘Kalle. De memoires van Abel Sikkink’ begint waar ‘Phoenix’ eindigde: op de drempel van de Amerikaanse burgeroorlog. De jonge verslaggever van de New York Herald, Abel, wordt in 1861 samen met fotograaf en beste vriend Kalle eropuit gestuurd om ter plaatse verslag te doen van de strijd tussen de Noorderlingen en de Confederatie. Al snel zitten de twee jongemannen - Abel is inmiddels 23 jaar oud - in het kielzog van generaal Ulysses Grant en maken de bloedige strijd van dichtbij mee.

Door Abel naar de slagvelden van de burgeroorlog te sturen, hadden de memoires in een dwingend keurslijf van het strijdverloop terecht kunnen komen. Maar Wagendorp geeft de jonge verslaggever gelukkig genoeg eigenwijsheid mee om hieraan te ontsnappen. Zijn verslaggeving draait niet om militaire strategieën en wapenfeiten maar om mensen en hun huiveringwekkende lot: burgers in het nauw van de chaos, té jonge soldaten aan het front en vooral de impact van het immens aantal gewonden en dodelijke slachtoffers.

Daarbij verruimen persoonlijke belevenissen de blik en het gemoed van de roman. Abel speurt nog altijd naar de ware toedracht van de ramp met het schip ‘de Phoenix’. Bij de brand op dat schip verloor hij als 8-jarig jochie in één klap zijn ouders, zussen en broertje. Die zoektocht naar de waarheid voert hem nu naar het onherbergzame midwesten en ‘die andere burgeroorlog’ met de Native Americans. Én Abel wordt voor het eerst smoorverliefd. Hierdoor gaat naast de liefde een andere inspirerende wereld voor hem open: de theaterwereld.

De opmerkelijke combinatie van oorlogs- en theatergeschiedenis laat zien hoe clever ook ‘Kalle’ weer in elkaar steekt. Wie de loop van de geschiedenis kent, weet welke ongelukkige rol de theaterwereld indirect in het leven van president Abraham Lincoln speelde. ‘De memoires’ bevatten meer van dit soort - ogenschijnlijk - toevallige gebeurtenissen, ontmoetingen en leuke weetjes, die later hun dienst in het verhaal bewijzen. Zo groeit de vriendschap met dichter Walt Whitman uit het eerste deel in ‘Kalle’ verder en krijgt de poëet een geheel nieuwe rol in het tweede bedrijf.

Schrijver en journalist Wagendorp verwierf eerder bekendheid met zijn ‘wieler-vriendenromans’ ‘Ventoux’ en ‘Ferrara’. Met ‘Phoenix’ sloeg hij vorig jaar een ander pad in: via zijn protagonist Abel Sikkink is hij de vroege Amerikaanse wordingsgeschiedenis ingedoken. De opzet van het verhaal doet denken aan de klassieker ‘Forrest Gump’: Abel, de jonge landverhuizer uit de Achterhoek, is verzonnen, maar leeft en groeit op tussen de feiten van het verleden. Wagendorp monteert feit en fictie daarbij zo naadloos en vloeiend dat Abel en zijn belevenissen overtuigend en geloofwaardig overkomen.

In ‘Kalle’ - het tweede deel van wat uiteindelijk een vierdelige reeks over Abel moet worden - heeft Wagendorp die verteltechniek verfijnd. Hij laat de grens tussen feit en fictie verder vervagen, al was het maar door de fictieve memoires authenticiteit toe te dichten. “Het Engelstalige, handgeschreven manuscript werd me een paar jaar geleden toegestuurd door Florence Marquand, dochter van professor Pauline C. Marquand-Sikkink, voormalig letterkundige aan Harvard University en de kleindochter van Abel Sikkink”, schrijft hij en passant in een voetnoot (Kalle, 15-16).

De stijl en voortzetting van het verhaal met al zijn kleurrijke en historische karakters zorgen bij het lezen voor een feest van herkenning. Toch smaakt ‘Kalle’ anders, serieuzer dan ‘Phoenix’. Zelfde doosje, andere bonbon, om maar in die vergelijking te blijven. De toon van de twee delen verschilt van elkaar als dag en nacht. In ‘Phoenix’ heerste het optimisme van de landverhuizers en hun American Dream. “Ik was vrij, ik kon dromen”, zegt Abel in dat deel. (Phoenix, 88) Tekenend is hoe zijn beste vriend Kalle vijftien jaar later de tijdsgeest vat: “Dit heeft de oorlog gedaan. (…) Ik ben mijn dromen kwijt.” (Kalle, 344)

Van eindeloze dromen naar alle dromen vervlogen. Wagendorp heeft met ‘Kalle’ over Abel een nieuwe en meeslepende topper geschreven over het dieptepunt van de Amerikaanse geschiedenis. En tóch is het geen somber boek. Even zo goed geeft het een puik inkijkje in de opkomst van de professionele (dagblad-)journalistiek. En gaat het over een jong land dat een tweede kans krijgt, zodat weer optimistischer tijden in het verschiet liggen. “Het gaat om de opbouw van de nieuwe Verenigde Staten”, houdt krantenmagnaat James Bennett zijn pupil al voor. (Kalle, 334)

Hoe Abel in dit optimisme zal delen, blijft nog even ongewis. Want in tegenstelling tot ‘Phoenix’ sluit ‘Kalle’ allesbehalve concreet af. Het slotakkoord van het tweede deel is vaag, onbestendig en onzeker en laat je als lezer wat onthutst achter. Duidelijkheid over Abel’s intrigerende leven ná de Amerikaanse burgeroorlog zal het derde deel pas prijsgeven. Dat zal naar verwachting in het voorjaar van 2024 verschijnen.** Even geduld dus nog, al valt dat niet mee. Want ook ‘Kalle’ smaakt weer naar meer.

* Zie recensie over ‘Phoenix. De memoires van Abel Sikkink’ https://www.hebban.nl/recensie/famkelaliseuse-over-phoenix
** Bert Wagendorp in ‘Zin Magazine’ 27/04/2023.