Onheilspellende roman zoekt hoop
Het filmisch beschreven natuurgeweld is puik spektakel, maar voor Liljestrand slechts decor van zijn echte verhaal. De Zweedse journalist en schrijver vraagt zich vooral af wat dergelijke dreiging met mensen en hun relaties tot elkaar doet. In zijn zoektocht naar antwoorden heeft hij goed opgelet tijdens onze pandemie. Tenenkrommende taferelen als het hamstergedrag en de verharde sociale moraal dienden als inspiratie voor zijn klimaatroman over een catastrofale zomer in Zweden.
Met hevige natuurbranden in een droge hete zomer brengt Liljestrand zijn personages uit balans en zet tegelijkertijd de maatschappelijke verhoudingen op scherp. Zijn scenario geldt als blik op de (nabije) toekomst en is uitermate somber: Zweedse toeristen in Zweedse opvangkampen, chaos door verkeersinfarcten en stroomstoringen, polarisatie, maatschappelijk wantrouwen en onbeheersbare anarchie in Stockholm en daarbuiten.
In dat buitenissige decor worden vier gewone mensen met zichzelf geconfronteerd: wie ben ik en wie wil ik zijn? Deze vier karakters - Didrik, Melissa, André en Vilja - vertellen om de beurt en na elkaar hoe zij de dagen van natuurbranden en de chaos die daaruit voortvloeit beleven. Omdat Liljestrand hen rechtstreeks in de ik-vorm aan het woord laat, voel je hun emoties over een chaos in een land als het onze. Ongepolijst. De beeldende beschrijvingen die de schrijver hen in de mond legt, versterken dat effect.
Met name de (eerste) monoloog van Didrik trekt je als lezer in hoog tempo de wanorde in. Deze midlife-vader slaat vanuit een vakantiewoning rijkelijk laat met zijn gezin met drie kinderen te voet op de vlucht voor de oprukkende branden. De beschreven taferelen, gedachten en angsten volgen elkaar in rap tempo op en doen qua indrukken denken aan een blockbuster uit Hollywood.
Dit hoge actie gehalte houdt Liljestrand bij de volgende vertellers niet vol. Het soepel vertelde verhaal wordt rustiger en beschouwender. Die rust geeft ruimte voor achtergronden en visies bij het klimaatdebat. Vooral de theorie over de zesde uitstervingsgolf komt hierbij aanbod. Influencer en ex-minnares Melissa haalt hier onder het adagium ‘Kies voor geluk’ haar schouders over op. De middelbare scholier André windt zich juist op over de maatschappelijke onverschilligheid hierover. Zijn boosheid doet denken aan die van Greta Thunberg: How dare you!
Want hoewel de pandemie nog natrilt in deze roman, is de klimaatcrisis de échte kapstok van het verhaal. ‘Zelfs als alles eindigt’ is doorspekt met opmerkingen en inzichten over de opwarming van de aarde, soms tussen neus en lippen door. Hierin neemt André de meest interessante observaties voor zijn rekening. Hij stelt dat fotograferende mensen bij de Californische natuurbranden selfies met ‘de ondergang van de mensheid’ maken. Scherp analyseert de scholier vervolgens dat het natuurgeweld slechts de opmaat is naar de maatschappelijke reactie hierop: “We hebben het meest te vrezen van elkaar.”
In zijn zoektocht naar die sociale impact van ingrijpende gebeurtenissen betrekt Liljestrand zeker ook zijn publiek. De directe manier van vertellen en het gebruik van de ik-vorm doet je tijdens het lezen geregeld jezelf bevragen: stap ik wél in die evacuatie-bus of ga ik terug om mijn gezin te zoeken? Deel ik het laatste melkpoeder met de andere vader of hou ik het voor mijn eigen kind? De vraag op de achterkant van het boek ’Wat voor mens word je als het ondenkbare gebeurt?’ nodigt wat dat betreft direct uit.
Het besef dat bijzondere omstandigheden uitdagen tot reflectie en bezinning hebben we als maatschappij meegenomen uit de laatste pandemie-tijd. Lockdowns, angst voor het virus, bezoekregelingen en gedragsbeperkingen brachten ons gejaagde bestaan in rustiger vaarwater. Even stilstaan deed menigeen zijn prioriteiten verleggen naar wat er werkelijk toe doet in het leven. Al was dat soms tijdelijk. “Ik was al die jaren aan het vluchten. Dankzij het vuur stond ik eindelijk stil”, realiseert ook Didrik zich.
Waar de eerste vertellers onder die druk irrationele en egoïstische beslissingen nemen, is Liljestrand allesbehalve pessimistisch. Zijn hoop voor onze samenleving lijkt hij te stoppen in de tiener Vilja, die breekt met haar vaders (Didrik) sombere gedachtegoed. Net als die ‘andere Zweedse tiener’ Thunberg kiest ook Vilja voor daden: voor samenwerking en handen uit de mouwen, te beginnen in het vluchtelingenkamp waar ze op dat moment zit.
Liljestrand opent zijn boek met een citaat van Hilary Mantel: “Er bestaan geen einden. Als je dat denkt, vergis je je in hun aard. Elk einde is een begin. En dit is er een van.” Daarmee lijkt hij erop te wijzen dat onze samenleving op de drempel van een nieuwe tijd staat. Mede door de wat vlakke karakters blijft die verdieping van zijn eventuele boodschap helaas wat onderbelicht. Ook zijn karakters beantwoorden zijn vraag ‘wie je wordt’ eigenlijk niet.
Toch is ‘Zelfs als alles eindigt’ de moeite van het lezen waard. Liljestrand brengt goed in beeld voor welke uitdagingen we onderling en als maatschappij staan. Verpakt in een vlot en lekker lezend verhaal geeft hij je stof tot nadenken en reflectie. Zeker met de achterliggende zomer in het achterhoofd. Waarmee het boek, zoals zo vaak, het niveau van de kaskraker weet te overstijgen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van FamkeLaLiseuse
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
