Meesterlijke kriebelverhalen

Dit kleine boekje bevat twee meesterlijke verhalen van Johan Klein Haneveld. Twee literair fantastische ‘kriebelverhalen’ over uniekheid en menselijkheid.

Om te beginnen laten beide verhalen in ‘De mens een sprinkhaan’ zien hoe de relatie tussen mens en natuur is vanuit een verschillend perspectief. Bij de eerste is er een sterke overeenkomst met een mierenkolonie en bij de tweede gaat het om zelfbehoud en vernietiging van een andere levensvorm. Een intrigerende overeenkomst is dat beide laten zien hoe de mens uiteindelijk kiest voor termineren in plaats van initiëren.

‘De soldaat die koningin werd’ te lezen als een dystopisch verhaal. De maatschappij die hierin beschreven wordt is hard, kil en gericht op macht en de massa. Thomas, de hoofdpersoon, voldoet niet aan de maatschappelijke eisen en verwachtingen. Daarom wordt ondergebracht bij een groep buitenbeentjes van wie geëist wordt dat zij zich opofferen voor het grote geheel. Thomas doet daar niet aan mee en dat levert een ijzersterk verhaal op en wel om de volgende redenen.
Als eerste laat het zien dat het buitenbeentje zijn meer is dan een opgave, het is ook een gave. Deze uniekheid geeft Thomas de mogelijkheid om de hordenwerkelijkheid van een ambivalente oerpassieve gedwongen en geborgen positie te doorbreken. Klein Haneveld laat zich hierbij eens te meer zien als een maatschappelijk betrokken schrijver, die zijn lezers iets te vertellen heeft.
Daarnaast laat deze mustread zien hoe een maatschappij niet onafhankelijk (verlangen naar macht), maar afhankelijk (respect naar elkaar) is. Op een confronterende manier wordt in het verhaal getoond hoe het individuen vergaat die niet voldoen aan het ideaalbeeld van de staat. Ze worden op een heftige manier geconfronteerd met het ik-vormend sadisme. Dit is het bewust kwellen van iemand om het eigen Ik te laten opbloeien.
Dit maakt ‘De soldaat die koningin werd’ tot een van de beste verhalen van deze veelzijdige auteur (tot nu toe)!

En dan ‘De sprinkhanen’. In mijn ervaring is dit een sleutelverhaal in het werk van Klein Haneveld. In een dystopische samenleving is bijna al het leven verdwenen. Alleen sprinkhanen leven nog. Mensen leven in een metalen harnas, tot groot ongenoegen van Harold, de held van het verhaal. Wat maakt dit tot een sleutelverhaal?
Allereerst de overeenkomst van de thematiek met ‘Conquistador’: menselijkheid. ‘De sprinkhanen’ laat dit nog sterker zien. Dit komt door het contrast met het geweld dat mensen gebruiken tegen de sprinkhanen tegenover de bewustwording van Harold dat hij zichzelf, oftewel mens wil zijn.
Daarnaast is het motief van de sprinkhaan in dit verhaal ijzersterk. Dit insect is bekend door de grote zwermen waarin ze rondtrekken en de schade die ze aanrichten aan de gewassen. In dit fantastische pareltje laat de auteur zien hoe de sprinkhaan een verwijzing is naar de massa die probeert individualiteit te vernietigen.
Ook het harnas heeft een semantische betekenis. Harold is net als ieder ander mens bedekt met een twee millimeter dik metalen harnas als bescherming tegen de sprinkhanen. Omdat iedereen dit draagt is het onmogelijk iemand echt te leren kennen. En iedereen is hierdoor gelijk, want iedereen gaat schuil achter hetzelfde masker. Zichtbare individualiteit bestaat niet.
Dus voor iedereen die houdt van gelaagde scifi verhalen waarin menselijkheid en uniek zijn een belangrijk onderwerp zijn is dit boekje een aanrader #demenseensprinkhaan #johankleinhanveld #rareboekjesreeks