Dat maakt ons mens

SF-auteur Charles van Wettum is een van de productiefste auteurs van het moment. Hij publiceerde onlangs de boeiende en originele roman Kwantumschuim (recensie volgt). Momenteel is hij hard aan de slag met een ander groot schrijfproject. Tussendoor pent hij korte verhalen. Tegenwoordig probeert hij 2 verhalen per maand te schrijven, wat een stevig gemiddelde is. Zo publiceerde hij onlangs nog een leuk verhaal op Wattpad getiteld ‘De grote jacht’, een SF-tribuut aan Herman Melvilles Moby Dick. Je leest het hier. Tel daarbij de verhalen die eerder verschenen, en dan merk je dat Charles al een mooi oeuvre bij elkaar schreef.

Een tijd geleden schreef ik al voor het fijne blad Fantastische Vertellingen een recensie van Het zal anders. Een mooie titel trouwens, die me wat doet denken aan de fraaie SF-bundel Er zal eens… van Anaïd Haen en Django Mathijsen (2020, Zilverspoor). Ik breng graag Charles’ bundel opnieuw onder de aandacht met een herbespreking, gebaseerd op een tweede lezing van zijn bundel.

Charles is – gelukkig! – niet het soort auteur dat twee- of driemaal hetzelfde type verhaal schrijft. Zeker, hij is into ‘hard SF’... of daar staat hij toch voor bekend. Maar bijvoorbeeld zijn vlot geschreven SF-whodunit-bundel Sherlock & Rex, de dokter in het donker (St. Fantastische Vertellingen, 2023) laat toch vermoeden dat Charles veel breder gaat dan enkel ‘hard SF’. En jawel, een tweede lezing van Het zal anders bevestigt voor mij deze aanname. Laat ons een kijkje nemen naar de verhalen in de bundel…

‘Teruggaan valt niet mee’. De filosofische overpeinzingen zijn pas voor later in de bundel, want Charles valt meteen met de deur in huis: non-stop actie die begint in… een supermarkt? Heerlijk doordeweekse locatie om een multiversumverhaal mee te beginnen. Greg lust nog wel een pizza. Dat hongerke, zoals we dat zo mooi in het Vlaams zeggen, is het begin van een doldwaas avontuur, dat de lezer lekker entertaint. Gregs oog valt op een bijzondere spiegel in de winkel. Als hij die vastneemt, valt hij er pardoes door. Strange dimensions await! Enkel de wiskunde kan hem redden, zo blijkt. Snedig geschreven, geen enkel dood moment in het verhaal. Een mooi eerbetoon ook aan H.G. Wells’ The Time Machine. Ook bij deze herleesbeurt schoot ik in de lach bij de laatste zin. Charles heeft een goed gevoel voor humor, zoveel is zeker.

‘Datazee’ (eerder verschenen in het SF/F/H-jaarboek Ganymedes-21). Een mooie instap in wat ik graag het Wettumverse noem. Het internet van de toekomst is alomtegenwoordig en heet ‘datazee’. Enkele belangrijke elementen uit dit verhaal, veelal worldbuilding, kome, terug in andere vertellingen van Charles, zowel in deze bundel als in andere verhalen van zijn hand. Het is dan ook beslist een meerwaarde om in Charles’ oeuvre deze rode draad te volgen naar allerlei verrassende plekken. Heel geslaagd in dit verhaal is de hoofdpersoon, of moet ik ‘hem’ de hoofdpersonen noemen? De geïntegreerde persoonlijkheden Waltz en Mazurka (ha, die namen, hoe leuk), die het normaal gezien zo goed met elkaar kunnen vinden, zijn in conflict geraakt. Het gaat om, of all things, auteursrechten. Enkel de AI-servicerechtbank kan verlossing brengen… Charles’ prognose van hoe het internet zich ontwikkelt, lijkt me een goede inschatting. Ook de innerlijke strijd ‘tussen’ de bipersoon wordt goed weergegeven. Het einde van het verhaal is verrassend. Ja, daar is Charles goed in. Het verhaal stemt tot nadenken: de auteur zegt hier rake dingen over eenzaamheid, vind ik, en hoe moeilijk het is om daarmee om te gaan. ‘Alleen zijn’, dat lijkt in de toekomst een marteling – de maatschappij is er niet op ingericht.

‘Crathos’. Hoewel de bundel bestempeld wordt als SF, is dit eerder een fantasy-verhaal, met een gepast licht gezwollen stijl. Toch blijven Charles’ zinnen helder en overzichtelijk; hij trapt niet in de val van het purple prose (dat de schrijver van deze recensie helaas al te bekend is van zijn eigen schrijfsels…) Het helpt zeker dat Charles niet vaak een bijzin gebruikt als hij er ook gewoon een aparte zin van kan maken. Daar kunnen we met zijn allen nog wel iets van leren. Goed dus, dat evenwicht tussen toon en stijl. Het verhaal is gauw verteld – en daarom vertel ik het beter niet! Laat het me hierbij houden. De machtige strijdster Crathos voelt zich in de steek gelaten. Wie moet het ontgelden? Ook hier weer wordt de lezer vergast op een onverwachte afloop.

‘Hoe Henri zich ontwikkelt’. Emoties, zeg je? Ja, daar hou ik ook wel van in verhalen. Het is te zeggen: de emoties die een verhaal bij een lezer kan oproepen. De zieleroerselen van de personages zelf hoeven wat mij betreft niet uitgebreid neergepend te worden. Nee, laat alles maar duidelijk worden door de actie. Henri’s moeder en vader hebben het niet makkelijk: een hypochonder en een autist (zo benoemd in het verhaal) met een kind, maar laat ons vooral niet aan labeling doen. Twee goedbedoelende ouders die het niet onder de markt hebben met hun baby. Wat opvalt, is dat Charles treffend de gezinsdynamiek beschrijft. Je voelt als lezer goed aan wat precies de verhouding is tussen de vader en de moeder, wie op welk vlak (om even een lelijke uitdrukking in dit verband te gebruiken) de overhand heeft. De zorg voor baby Henri overheerst hun leven. Hij ontwikkelt zich zo snel. En in de buitenwereld gaat het ook al niet goed. Het toenemende aantal zwaartekrachtgolven baart zorgen. Dat is dus meteen het thema van dit verhaal: angst en hoe ermee om te gaan. Ik leefde echt mee met de hoofdpersonen, ook bij deze tweede lezing. Missie geslaagd.

‘Verstrengeling’. Ook in dit verhaal openbaart Charles een stukje van zijn Wettumverse. Deze vertelling – komt ie! – verstrengelt op onnavolgbare wijze een bijbels verhaal met geloofwaardige SF-technologie. De gevoelens van de hoofdpersonen zijn zo puur dat ik me bij het lezen enigszins schaamde over het feit dat ik dacht: ‘Waar trappen jullie nou in?’ En daarmee bedoel ik de hoofdpersonen. Zo ontstaat een mooie dialoog tussen het verhaal en de lezer, vind ik. Natuurlijk zal niet iedereen het verhaal op deze manier ervaren. Het hangt er maar vanaf hoe cynisch of optimistisch je bent in het echte leven, denk ik dan maar. Mooie bonus in dit verhaal: een goed gebruik van afwisselende vertelperspectieven. Houdt het verhaal levendig. Zorgt voor vaart. En nergens verliest Charles het overzicht uit het oog.

‘Bijles’. Een wrange bespiegeling over verliefdheid. Ik weet niet of Charles bewust ‘Verstrengeling’ en ‘Bijles’ na elkaar plaatste, maar voor mij werkt deze – even tonen dat ik graag Scrabble speel – juxtapositie wel. De Chinese Chyou en de westerse ik-figuur lijken het wel met elkaar te kunnen vinden, daar op de maan. Maar kunnen ze hun cultuurverschillen overwinnen, dat is de vraag. ‘Liefde is een dimensie,’ zegt Chyou. Tja, wat moet je daar als verliefde Anglo mee? Dit verhaal levert een scherp commentaar op leidinggeven: hoe doe je dit op een integere manier?

‘Big Bang’ (eerder verschenen op Out Of This World in het kader van de schrijfwedstrijd Big Bang, onder de oorspronkelijke titel ‘Geboorte’) Een neootje (denk aan een soort baby, en denk dus ook aan Henri hierboven) moet in de Korf een universum kiezen. Daar ligt dan zijn bestemming. Charles werkt goed de hiërarchie in de Korf uit. Je krijgt als lezer een volledig beeld van de ‘samenleving’, for lack of a better word. Ik beschouw dit verhaal eerder als een filosofische bespiegeling, met een warm kloppend hart. Wat is de waarde van perfectie? Die vraag kwam bij me op bij het lezen.

‘Uit Afrika’. In een onder water gelopen wereld houdt Becca zich staande in een kleine gemeenschap. Ze wil een kind, maar mag ze wel kiezen wie de vader wordt? De worldbuilding is hier perfect geïntegreerd in het plot. Dit is het kortste verhaal in de bundel.

‘Dat maakt ons mens’. Ik kan me geen andere titel dan deze voorstellen voor dit verhaal. Is het mogelijk om in een wereld waarin emoties sterk gereguleerd worden en ieder (of beter: iedere deelpersoonlijkheid) de ander in evenwicht houdt – denk ook aan de bipersoon in ‘Datazee’ – nog echt mens te zijn? Een noodsituatie verstoort het delicate evenwicht. Javi/Donna moet(en) moeilijke keuze maken… Dit verhaal is knap uitgewerkt als je bedenkt hoeveel verschillende deelpersoonlijkheden in gesprek gaan in het begin van het verhaal. Alweer weet Charles als verteller het overzicht te behouden.

‘Wolken van Jupiter’. Zoals ik al aangaf in mijn bespreking van deze bundel voor Fantastische Vertellingen, is het slotverhaal voor mij het kroonjuweel van deze uitgave. Mijn mening hierover is niet veranderd. Dit verhaal leest als een volwaardige roman, ondanks de beperkte lengte. Het bejaarde echtpaar Harald en Jocky bestudeert de Jupiterwolken. Alleen wil de boel al een hele tijd niet meer vlotten: er is geen nieuw bewijs gevonden van leven op de planeet. Het project loopt onvermijdelijk op zijn einde. Als lezer kan je een mooie parallel trekken met de relatie tussen Harald en Jocky: zij moeten steeds maar verliezen incasseren. Voor wie is dit het schrijnendst? Voor Harald die zich pijnlijk van alles bewust is? Of voor Jocky, die alles noodgedwongen heeft moeten loslaten? Charles beschrijft op monumentale wijze de liefde van een echtpaar in moeilijke omstandigheden. Razend knap.

Het zal anders is een gevarieerde bundel, Charles is een originele verteller. Ik kijk uit naar ander werk van hem. Aanrader.