Vijf sterren voor een koortsdroom
Eigenlijk is een recensie van alleen Vernietiging van Jeff Vandermeer (Bezige Bij, 2014) net zo onzinnig als van de Reisgenoten zonder de Twee Torens en de Terugkeer van de Koning. De drie boeken uit Vandermeers Southern Reach-trilogie zijn weliswaar sterk verschillend van aard, maar uiteindelijk vormt Vernietiging met Autoriteit (en straks naar ik aanneem Acceptatie) één verhaal, één raadsel, één Area X, één Southern Reach.
En wie Vernietiging leest, begrijpt, en waardeert, kan bijna niet anders dan doorlezen in de twee vervolgen.
In Vernietiging maakt de lezer kennis met Gebied X, een voormalig natuurgebied op de Amerikaanse kust, dat al drie decennia op mysterieuze wijze is afgescheiden van de rest van de wereld. Elf expedities zijn het gebied al in gestuurd, met altijd vreemde, en vaak gruwelijke resultaten. De twaalfde expeditie bestaat uit vier vrouwen: een antropoloog, een landmeter, een psycholoog en een intelligente, introverte bioloog, de verteller van het verhaal. Door haar ogen maken we kennis met het verlaten, overwoekerde gebied, de doodnormale, maar toch griezelig vreemde flora en fauna, de verlaten vuurtoren die een onbegrijpelijke aantrekkingskracht uitoefent, en de topografische anomalie, een ondergrondse constructie die het onheilspellende centrum lijkt te vormen van Gebied X, zo niet geografisch, dan wel psychisch.
De verkenning van Gebied X zet al gauw de hele expeditie onder spanning. Niets is wat het lijkt, alles verontrust of jaagt angst aan, en de eigen demonen van de expeditieleden krijgen een steeds grotere invloed, terwijl het gebied zelf, dat steeds meer een vijfde hoofdpersoon wordt, zich tegen hen lijkt te keren.
Wie nu direct aan Lost denkt, heeft niet helemaal ongelijk: de manier waarop Gebied X een eigen karakter lijkt te hebben, en van verontrustende mysteriën aaneen hangt, heeft wel wat gemeen met het eiland uit de hitserie van J.J. Abrams. Zelf dacht ik ook aan Lost, maar eerder nog aan Myst, dat trage, verslavende, van raadsels aaneen hangende computerspel uit de negentiger jaren. Paradoxaal genoeg maken Vandermeers krachtige beschrijvingen van Gebied X het gebied heel reëel, bijna zichtbaar, bijna voelbaar; het is duidelijk dat hij de nodige tijd heeft doorgebracht in St. Marks National Wildlife Refuge, dat de inspiratie ervoor leverde. Toch overheerst de vervreemding.
Vandermeers soms poëtische, soms literaire, maar altijd trefzekere stijl draagt veel bij aan het onwerkelijke gevoel dat het boek oproept. Het feit dat geen van de hoofdpersonen ooit een naam krijgt versterkt de vervreemding nog. De beelden die hij oproept neigen soms naar droombeelden, de logica neigt naar droomlogica, en dan niet uit heldere, verhalende dromen: hier lig je als lezer koortsachtig te woelen. Als het verhaal uiteindelijk naar de onvermijdelijke confrontatie toewerkt, en de verwachte climax wordt bereikt, is zelfs die nog mysterieus en verontrustend; dit boek stuurt de lezer niet naar huis met netjes verpakte antwoorden, maar met meer vragen, en een onwerkelijk, nachtmerrie-achtig gevoel in het hoofd.
Een heel toegankelijk boek is het niet. Genoeg lezers zullen Vernietiging pretentieus en onnodig ondoordringbaar vinden, en afhaken. Zelf ben ik juist groot liefhebber van boeken die me met vragen laten zitten; die sterke emoties oproepen, vervreemding veroorzaken; die eisen herlezen te worden, schreeuwen om een vervolg.
En zoals gezegd: er zijn twee vervolgen, die je eigenlijk niet los kan zien van het eerste deel. In Autoriteit, dat chronologisch direct op Vernietiging volgt, stelt Vandermeer scherp op de Southern Reach, het instituut dat Gebied X onderzoekt, de expedities uitzendt, en bijna even mysterieus en ondoordringbaar is als het gebied zelf. En in Acceptatie wordt het verhaal van Autoriteit verder opgepikt, maar krijgen we tegelijk ook de voorgeschiedenis van Gebied X te zien. De gehele trilogie is een meeslepende, unheimische, fascinerende legering van science fiction, fantasy en horror, die ik achter elkaar heb verslonden, en die me bevredigd, verbijsterd, en verontrust achterliet.
Van mij krijgt Vandermeer vijf sterren en een Nebula-nominatie.
red: de recensent heeft de Engelse edities van de trilogie gelezen
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Floris Kleijne
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
