Een ongemakkelijk boek

Flaptekst:
De avond is ongemak is het schrijnende verhaal van een religieus boerengezin dat wordt getroffen door de dood van een kind. Matthies komt op een dag niet meer terug van het schaatsen en laat zijn zusje Jas in totale verwarring achter. Door de ogen van de tienjarige Jas zien we hoe de familieleden elk op hun eigen manier omgaan met het verlies. Vader en moeder zijn volledig verlamd door verdriet en zien niet hoe Jas en haar zusje Hanna en haar broer Obbe ondertussen langzaam ontsporen. Onder leiding van Obbe ondernemen ze morbide experimenten met dieren en Hanna en Jas dromen hartstochtelijk van een Redder, een man als Boudewijn de Groot, een man die hen mee kan nemen naar de Overkant en hen in kan wijden in de geheimen van hun seksualiteit.

Citaat:
'Ieder verlies heeft alle eerdere pogingen in zich om iets bij je te houden wat je niet kwijt wilt raken, maar toch moet loslaten. Van een knikkerzak gevuld met de prachtigste knikkers en zeldzame bonken tot aan mijn broer. In verlies vinden we onszelf en zijn we wie we zijn: kwetsbare wezens als uitgeklede spreeuwenjongen, die zo nu en dan naakt uit hun nest vallen en hopen dat ze weer opgepikt worden. […] Een spreeuwenjong zonder ouders weet één ding zeker: hij zal nooit meer opgepikt worden om terug te keren in het nest.' [pagina 192-193]

Recensie:
Door de ogen en gedachten van Jas beleven we de vreselijke gebeurtenissen die de leden van dit boerengezin als het ware verlammen en verhinderen om door te gaan met hun leven.
Eerst is er het vreselijke ongeluk waardoor de oudste jongen van het gezin – net voor kerst – niet terugkeert van een schaatstocht waarbij hij kerstkaarten in brievenbussen zou gaan stoppen. Vader, streng gereformeerd, wil daarna niet meer dat de naam van Matthies nog vernoemd wordt en moeder kapselt zich helemaal in in haar verdriet en eet nauwelijks meer. De drie overblijvende kinderen: Obbe, Jas en Hanna worden aan hun emotionele lot overgelaten.
En dan komt de veearts ook nog eens met het ergste nieuws dat een veehouder kan krijgen: er heerst MKZ in de streek en ook bij dit toch al labiele gezin moeten alle koeien afgemaakt en afgevoerd worden.
Jas heeft het gevoel dat haar ouders steeds verder wegglippen en is bang dat ze op een dag helemaal zullen verdwijnen. Ze doet alles om hun aandacht te trekken maar meestal draaien die pogingen – schrijnend genoeg – uit op nog meer afwijzing door moeder en belerende Bijbelse oneliners uit de mond van vader.
Zij is ervan overtuigd dat alles weer goedkomt met haar moeder en dat deze weer zal gaan eten wanneer haar ouders opnieuw gaan ‘paren’. Dat is immers wat ze ook bij het vee en andere diersoorten ziet gebeuren in de paringstijd; dat ze dan levendiger en hongeriger zijn en dikker worden.
Obbe, nu de oudste en enige zoon, die veel met vader optrekt om op de boerderij te werken, wordt intussen steeds sadistischer in zijn omgang met dieren en met zijn zusjes en haalt ‘vreemde spelletjes’ met hen uit. Hanna, de jongste, is een angstig klein ding dat erbij wil horen en warmte en liefde zoekt bij haar grote zus Jas. En Jas zelf, de middelste van het stel dat zich de Driekoningen noemt, vertoont zich de ene keer als een koesterende zus voor Hanna en neigt de andere keer naar Obbe en zijn bizarre spelletjes, omdat ze nieuwsgierig is naar de dingen des levens en der dood en er tegelijk zo bang voor is dat ze haar jas nooit meer wil uitdoen omdat ze vreest dat ze dan in stukjes uiteen zal vallen. En eigenlijk wil ze alleen maar naar ‘de overkant’ om weer bij Matthies te zijn.

De hele gedachtewereld van Jas draait om angst, gemis en nieuwsgierigheid. Om die gedachtewereld en de gebeurtenissen eromheen te beschrijven en te delen schuwt Marieke Rijneveld [Marieke Lucas Rijneveld is haar pseudoniem] geen rauwheid, geen ruwheid en geen enkele realistisch of schokkend beeld. Als lezer tuimel je van de ene beklemmende alinea in de volgende en wanneer je denkt dat het nu niet erger meer kan wordt die beklemming in de volgende pagina toch nog sterker.
Het boek eindigt met een climax – een climax die ik niet aan had zien komen en die mij helemaal verslagen achterliet na de laatste pagina.

De avond is ongemak is een roman die ik niet snel zal vergeten en die mij nog steeds – zelfs na een paar dagen – naar de keel grijpt wanneer ik eraan terugdenk.
Het is waarachtig een zeer ongemakkelijk boek maar wat mij betreft – zonder enige twijfel – 5 sterren waard.


De auteur:
Marieke Lucas Rijneveld [1991] geldt als een van de grootste nieuwe talenten van de Nederlandse letteren. In 2015 debuteerde ze met de meermaals herdrukte dichtbundel ‘Kalfsvlies‘, die werd bekroond met de C. Buddingh’ Prijs voor het beste poëziedebuut. In januari 2018 verscheen haar debuutroman ‘De avond is ongemak’ bij Atlas Contact.

Marieke Rijneveld groeide op in een gereformeerd boerengezin in Noord-Brabant en woont tegenwoordig in Utrecht, de stad die haar in 2015 het C.C.S. Cronestipendium toekende. Ook ontving ze de Hollands Maandblad Aanmoedigingsbeurs. Naast haar bestaan als schrijver werkt ze op een melkveebedrijf.

Haar website:
https://mariekerijneveldschrijfster.wordpress.com/

Met dank aan Uitgeverij Atlas-Contact en de Club van Echte Lezers voor het recensie-exemplaar