Boeiend en lezenswaardig, ondanks de tekortkomingen
Er zijn al aardig wat recensies geschreven van de strekking: veel goede elementen, maar in z'n geheel niet overtuigend. Of: boeiend, maar een beetje een rommeltje. En: bij vlagen briljant, maar soms ook weer slaapverwekkend. Wat valt daar nog aan toe te voegen? Een paar plus- en minpunten;
De tomeloze ambitie. Ik houd daar van. Max Pam moet gedacht hebben: wat Hermans, Mulisch en Reve konden, kan ik ook, en ik kan het in één boek. En ik doe Voskuil en Vestdijk er meteen bij. Hij moet gedacht hebben: ik schrijf een boek dat alle Nederlandse literatuur uit de 20ste eeuw overbodig maakt. Alleen al om die ambitie verdient hij een staande ovatie. Petje af. In Nederland zouden veel meer ambitieuze boeken geschreven mogen worden. Weg met de platte, éénduidige polderromans van amper tweehonderd pagina's!
De elementen zijn goud. Theo van Gogh: een roman waard. Eind 19de eeuw in Nederland, je zou er wel tien romans over kunnen schrijven. De geschiedenis van de diamantindustrie, ook een vuistdik boek waard. Het proces tegen Demjanjuk: idem. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Allemaal onderwerpen die in hun kern de dramatische lading hebben om een roman te vullen. U voelt wel aan dat het een beetje veel is voor één boek, maar laat ik daar de nadruk nu niet op willen leggen. Het is goud waard, al die elementen. Laat dat gezegd zijn.
Hij kan wel schrijven: al die elementen zijn goed op papier gezet. Met name ieder historisch onderwerp dat wordt beschreven boeit en overtuigt. Was het een geschiedenisboek geweest, hadden recencenten gejubeld: het leest als een roman. Van het palingoproer tot Sobibor; beschrijvend is Max Pam om zijn sterkst.
Maar dan de minpunten;
Gelaagdheid, het is ook moeilijk. Net als een helder thema. Of een duidelijke premisse. Het komt allemaal niet uit de verf. Van de opkomst van het cremeren in Nederland, tot de verbrandingsovens van Sobibor loopt nog een wrange, maar mooie lijn waar een groter verhaal uit zou kunnen spreken. Maar als uit de as van een overledene een diamant wordt geperst en als na de IJslandse vulkaanuitbarsting een aswolk over Europa trekt, verzucht ik: Max, wat wil je nou? Ik heb het boek uit en ik heb geen idee.
Vrouwen kunnen ook interessante personages zijn. Echt waar. Maar niet in de wereld van Max Pam. Het zijn moeders, vriendinnen en minaressen, maar personages waar enige diepgang of ontwikkeling in zit, ho maar. Ontwikkeling van personages is sowieso ver te zoeken, maar het is dan ook nog vooral een mannenwereld. Vlak, plat, onbeholpen. Midlife-crisis-achtig. Het hele boek ademt de geforceerdheid uit van een te snel gekochte motor en een te nieuw leren jack. Of het literaire equivalent daarvan.
Redigeren is ook een vak. Er wordt achterin een aantal mensen bedankt voor het meelezen. Er zal ook wel een redacteur van uitgeverij Balans bij de uitgave betrokken zijn geweest. En oppervlakkig bezien is het een best nette uitgave. Maar voor zo'n ambiteus boek mag de lat iets hoger liggen. Foutjes in logica. Een paar knip- en plakfouten. En een paar tenenkrommende vergelijkingen.
Tot slot herhaal ik graag: ondanks de tekortkomingen toch de moeite van het lezen waard. Kun je nagaan. De elementen waar het verhaal uit is opgebouwd blijven boeien. Het had met een beetje meer schaafwerk en evenwicht een vier- of vijf-ster kunnen zijn.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Frank Norbert Rieter
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
