Raadsels zonder oplossingen

Kafka op het strand" was mijn eerste kennismaking met het werk van Haruki Murakami. Hoewel ik zijn naam al vaak had horen vallen, had ik nog nooit de kans genomen om een boek van hem te lezen.

Het verhaal volgt in de oneven hoofdstukken de jonge Kafka Tamura, een 15-jarige boekenwurm die wegloopt van zijn vader. In de even hoofdstukken volgen we Satoru Nakata, een oude, gehandicapte man met het vermogen om met katten te praten. Kafka vindt onderdak in een rustige privébibliotheek in Takamatsu, waar hij de androgyne bibliothecaris Oshima en de beheerder van de bibliotheek, mevrouw Saeki, ontmoet.

Het boek verweeft thema's zoals muziek als een tijdsoverstijgend communicatiemiddel, dromen en werkelijkheid, erotiek, het lot en het onderbewustzijn. Murakami schetst een surrealistische wereld waar de grens tussen het reële en het surreële flinterdun is. Het is vaak moeilijk te onderscheiden waar het een ophoudt en het andere begint. Hoewel een fictief werk per definitie al surreëel is, respecteren de meeste schrijvers doorgaans de natuurlijke wetten van de gewone wereld. Murakami overschrijdt die grens echter voortdurend.

Murakami brengt je in trance met dit imposante boek waarin (vooral in de hoofdstukken die zich afspelen in de bibliotheek) ogenschijnlijk niet veel gebeurt. Het verhaal zit vol onverwachte wendingen en het is niet verwonderlijk dat Murakami in interviews verklaarde dat hij zelf ook af en toe niet wist welke kant het verhaal op zou gaan. Het is absoluut geen lichte kost en moeilijk of niet te doorgronden, maar door het doorgaans eenvoudige taalgebruik en de humor die Murakami gebruikt is het toch prima verteerbaar.

De mooiste passages zijn meesterlijk in hun eenvoud, zoals de scène waarin Kafka thee brengt naar de elegante mevrouw Saeki. Ze zit alleen in haar eenvoudige kamer, aan haar bureau met een gouden vulpen in haar hand, en begint te vertellen hoe vogels zich staande houden op een tak die zwiept in de wind. Soms merk je dat je van het plot ineens in een moreel dilemma of een filosofische bespiegeling bent beland.

Elke lezer zal het boek anders ervaren. In een interview zei Murakami hierover:
"Het geheim van het begrijpen van de roman ligt in het meerdere malen lezen. 'Kafka op het strand' bevat verschillende raadsels, maar er worden geen oplossingen gegeven. In plaats daarvan worden deze raadsels gecombineerd, en door hun interactie krijgt de mogelijkheid van een oplossing vorm. De vorm die deze oplossing aanneemt, zal voor elke lezer anders zijn. Om het anders te zeggen, de raadsels fungeren als onderdeel van de oplossing. Het is moeilijk uit te leggen, maar dat is het soort roman dat ik wilde schrijven."

Kafka op het strand is het mooiste boek dat ik las dit jaar en dit meesterwerk staat nu hoog in mijn lijstje met favorieten. Deze kennismaking smaakt naar meer!

Quotes:
“In dromen begint verantwoordelijkheid”, nietwaar?
‘Yeats,’ zegt Oshima.
‘Misschien heb ik hem door een droom vermoord,’ zeg ik. ‘Misschien ben ik door een speciaal droomcircuit gereisd om mijn vader te vermoorden’.
‘Dat denk jij. En voor jou is dat in zekere zin ook misschien de waarheid. Maar ik kan me nauwelijks voorstellen dat iemand je zal aanklagen vanwege je poëtische verantwoordelijkheid.’

‘Dit is een bibliotheek, geen openbaar vervoermiddel! Waarom begint u opeens over jumbojets?
‘Zijn de problemen veroorzaakt door unisextoiletten in jumbojets in principe niet hetzelfde als problemen veroorzaakt door unisextoiletten in bibliotheken?’