Originele en overtuigende dystopische novelle

De Groene Toren is niet een soort expliciete dystopische hel zoals Ayn Rand's Anthem of George Orwell's 1984, wat dat betreft heeft het meer de sfeer van Brave New World van Aldous Huxley. Het dystopische karakter ligt er in De Groene Toren niet meteen dik bovenop. De wereld van De Groene Toren is technologisch verder geavanceerd dan in de bovengenoemde romans, maar het bestaan lijkt juist veel meer op dan van de huidige internet-samenleving. Het leven van de hoofdpersoon Georg, zijn gedachtewereld, zijn gesprekken met vrienden en zijn dagelijks-gewone bezigheden zijn daardoor heel toegankelijk. Vanaf de eerste bladzijde leef je als vanzelf mee in het leven van Georg. Je ziet helder voor ogen wat hij doet, je hoort hem praten, je denkt met hem mee. Er is in dit verhaal geen directe dreiging van geweld, marteling of repressie. Maar toch voel je gaandeweg het verhaal een steeds sterkere dreiging van ‘het systeem’ dat overal achter en onder zit, als een onzichtbare straling, onverschillig maar dodelijk voor de menselijke individualiteit. In die zin, in de onontkoombaarheid van een naderend einde en de beklemmende machteloosheid van het individu tegen het ongrijpbare maar allesbepalende systeem, maar ook in de sfeer en toon, doet het verhaal me denken aan Kafka’s Het Proces. De geest-bedwingende technologie doet in sommige aspecten denken aan de film The Matrix. Het einde van het verhaal is echter heel anders, en on-dystopisch verrassend.

De metaforische grondgedachte van de dystopische maatschappij van De Groene Toren is tegelijk eenvoudig en oorspronkelijk. Ik ben het niet eerder zo tegengekomen in de toekomstliteratuur. Het is geen corrupte politieke partij, repressieve ideologie, fundamentalistische religie of megalomane dictator die het menselijke leven zoals wij dat kennen onmogelijk maakt. Het is zelfs niet de slechtheid van de mens. Het is een tot de uiterste consequenties opgedreven realtime geautomatiseerde democratie die de vrijheid en variëteit van het authentieke menselijke leven de nek omdraait. Een metafoor of waarschuwing voor de negatieve effecten van de globale internet en social media-maatschappij?

De Groene Toren is anders dan andere dystopische romans en novelles die ik heb gelezen, subtieler en realistischer dan zo veel boeken en films in dit genre zo makkelijk ‘over the top’ tillen. Met rustige en heldere taal en met veelzeggende details word je als vanzelfsprekend meegenomen in het verhaal, maar er komen ook een aantal bloedstollende versnellingen en verassingen voor in het verhaal, en dan is het boek opeens een page-turner. De eenvoud van het verhaal en het perspectief dat volledig bij de hoofdpersoon ligt, dragen bij aan de overtuigingskracht van het boek.