15 juni 1952

dat is “de eerste datum uit mijn kinderjaren die ik [Annie Ernaux] me nauwkeurig herinner.” Dat wordt veroorzaakt door “een scène waarover geen oordeel mogelijk was. Mijn vader die zielsveel van me hield had mijn moeder die zielsveel van me hield uit de weg willen ruimen.”

In ‘De schaamte’ beschrijft Annie Ernaux vervolgens zeer gedetailleerd hoe haar leven als 12-jarige er uitziet, in welke buurt ze woont, hoe het café, het domein van haar vader, en de winkel, het domein van haar moeder, en hun kleine woning daartussenin er uitzien, het toen nog heersende standenverschil, de tweedeling op school tussen het openbare en het katholieke gedeelte “‘School is alles voor haar’, wordt er over mij gezegd.” En hoe haar vader en moeder ten opzichte van het geloof staan. “Mijn moeder is de spreekbuis van de godsdienstwet” en “Voor mijn moeder maakt het geloof een deel uit van alles wat verheven is, kennis, cultuur en een goede opvoeding.” Haar vader “leest uitsluitend het streekblad en het geloof komt in wat hij zegt helemaal niet voor, behalve in de vorm van geërgerde opmerkingen aan het adres van mijn moeder, ‘dat kerkse gedoe van je altijd’.”

Ernaux weet niet of dit verschil in geloofsopvatting de aanleiding voor de gebeurtenis op de bewuste zondag is geweest, maar het gevolg is wel dat voortaan haar leven in het teken van schaamte staat. “Het ergste van schaamte is dat je denkt de enige te zijn die het voelt.” Elk beeld dat die zomer van 1952 bij haar oproept, zo ook van een reis naar Lourdes die ze samen met haar vader maakt roept een gevoel van schaamt op.

“Schaamte was normaal, iets wat onvermijdelijk voortvloeide uit het beroep van mijn ouders, uit hun geldproblemen, hun verleden van fabrieksarbeiders, uit hoe we leefden. Uit de scène van de zondag in juni. Schaamte is voor mij een manier van leven geworden. … Ik heb altijd boeken willen schrijven waarover ik naderhand onmogelijk nog iets zou kunnen zeggen, boeken die maken dat je een ander niet in de ogen kunt zien. Maar als ik me al schaamde voor het schrijven van een boek, hoe zou die schaamte ook maar in de buurt kunnen komen van wat ik tijdens mijn twaalfde levensjaar heb meegemaakt.”