De werkelijkheid blijft achter bij de kunst.

Sinds er voor het eerst een boek van Elizabeth Jane Howard in een Nederlands vertaling verscheen, ben ik fan van deze schrijfster. Dat boek was “Lichte jaren” het eerste deel van de romancyclus rondom de familie Cazalet. De Nederlandse vertaling verscheen in 2017, dat was 27 jaar na publicatie van dit eerste deel in Engeland en drie jaar na haar overlijden. Het heeft dus lang geduurd voordat voor het eerst een Nederlandse vertaling verscheen van deze Engelse schrijfster, die in Engeland wel degelijk veel erkenning genoot als auteur, hoewel ze daar mogelijk bekender was door haar publieke optredens of door haar turbulente leven.
De vijfdelige familiegeschiedenis rondom de Cazalets werd ook in Nederland commercieel een succes. Het gevolg was dat ook een paar van haar vroegere werken inmiddels ook in vertaling verschenen zijn, waaronder in 2021, haar debuutroman uit 1950 “Een heerlijke tijd”.
Al haar in het Nederlands verschenen romans heb ik met heel veel plezier gelezen; daarom was ik ook zeer benieuwd naar autobiografische boek “Achteraf bezien”, dat dit jaar verscheen, 21 jaar na de oorspronkelijke Engelse uitgave.
Dit memoir leest in eerste instantie heel gemakkelijk weg, dat kan ook haast niet anders, want Howard is zeker een fantastische auteur. Vooral de beschrijving van haar eigen jeugd is voor lezers van de Cazalets een openbaring, want het wordt direct duidelijk waar de gebeurtenissen en de familieverhoudingen uit de ‘Cazalets’ vandaan komen.
Naast deze eyeopeners is het wel verrassend hoe de jonge Howard opgroeit tot een zeer onzekere volwassen vrouw. Een deel van die onzekerheden heeft zeker te maken met een wereldvreemde opvoeding in een verwarrende tijd (voor en in de Tweede Wereldoorlog), maar het blijft verrassend dat een auteur die in haar romans zo trefzeker kan omschrijven wat mensen drijft en daarbij blijk geeft een goed inzicht in menselijke natuur en drijfveren te bezitten, voortdurend geen weg weet met haar eigen leven.
Het lijkt er op dat Howard in haar eigen leven voortdurend haar best doet om het haar partners zoveel mogelijk naar hun zin te maken, zonder aan haar eigen belang te denken, waardoor zij kennelijk vaak ongelukkig in haar relaties was.
Eenzelfde soort houding heeft ze ten opzichte van opdrachtgevers als zij werkt voor de media, het pleasen van de ander lijkt vaak voorrang te hebben op haar eigen plannen en ideeën.
Het boek verliest iets van zijn kracht in de langdurige beschrijvingen van haar relaties met anderen in haar werkzame leven en haar privéleven. Hier komen zoveel verschillende mensen in voor die allemaal ongetwijfeld behoorlijk bekend zijn in het Verenigd Koninkrijk, maar hier – althans voor mij – vaak veel minder bekend zijn, dat je of voortdurend in de weer bent om die mensen te goochelen, of namen en omstandigheden voor kennisgeving aanneemt.
Haar herinneringen in “Achteraf bezien” verhelderen zeker hier en daar de achtergrond in haar romans, maar halen het niet bij de literaire kwaliteit van haar romans, waar die gebeurtenissen uit haar leven zijn omgevormd tot de pure kunst van een fantastische roman.
“Achteraf bezien” is interessant als je geïnteresseerd bent in de raakvlakken tussen romans en werkelijkheid, of als je echt alles wilt weten over het leven van een prima auteur. Hou je meer van uitstekende romans, lees dan al haar tot nu toe in het Nederlands verschenen romans.
In haar romans heeft Elizabeth Jane Howard haar eigen leven verheven tot kunst, ditzelfde leven zoals hier verwerkt in een memoir is geen kunst, maar wel interessante informatie.
Daarom hoop ik dat de Nederlandse uitgever van Howard besluit dat hij ook haar nog niet vertaalde romans binnen afzienbare tijd ook in het Nederlands op de markt brengt, want in de kunst van Elizabeth Jane Howard ben ik wel degelijk zeer geïnteresseerd!