Labyrint van herinneringen in een trein naar het verleden

Austerlitz zou HET boek van de eerste helft van deze eeuw zijn. Zulke kwalificaties maken mij altijd nieuwsgierig en tegelijkertijd sceptisch. Je vraagt je af of alle recensenten elkaar napapegaaien of dat we hier dan toch te maken hebben met een meesterwerk. Het laatste is ondanks mijn “sceptische bril” zeker het geval.
Ik krijg zelfs de neiging om het, net als “ massa en macht van Canetti “ als hors categorie” te kwalificeren. Immers waar hebben we mee te maken? Is dit een roman? Een auto) biografie?
Kort even iets over het verhaal: Het overkomt mensen wel eens. Je ontmoet iemand op een station knoopt een gesprek aan, je raakt geïnteresseerd. De persoon in kwestie vertelt over zijn leven en voor je het weet ontmoet je elkaar weer. In de loop van de jaren, tussen 1967 en 1997 zie je elkaar weer tot het moment dat jouw gesprekspartner onthult dat hij bij zijn eindexamen middelbare school erachter kwam dat zijn naam niet zijn oorspronkelijke naam is. Vanaf dat moment ontstaat er een zoektocht naar de identiteit van de hoofdpersoon. Dit wordt zo ontzettend mooi beschreven dat de ups en downs bijna voelbaar worden. Op een station in London krijgt de hoofdpersoon een déja vu achtig gevoel en raakt de zoektocht in een stroomversnelling.
Melancholiek maar niet melodramatisch
Velen vinden het boek melancholisch.in een Volkskrantrecensie van wijlen Michaël Zeeman wordt het als volgt geformuleerd: “Het is die mompeltoon die een diep gevoel van melancholie, van vreemd en onbenoembaar verdriet bewerkstelligt.” Volgens Sebald is melancholie hard werken ( der Spiegel 11-3-2001) het stelt hem in staat om iets nieuws uit te denken. Het grootste gevaar vindt hij echter melodrama dat zelfs vreest.Hierdoor gaat volgens Sebald authenticiteit verloren

Bijzonder knap is de manier waarop in deze roman steeds weer bij elk verleden een heden gekoppeld wordt en elk verleden weer, hoe graag je het ook zou willen verdringen als een soort “ pop up scherm” zich plotseling in het heden meldt.
Elke keer als er weer een nieuw pad ingeslagen wordt in de labyrintisch zoektocht lijkt het alsof de hoofdpersoon ook fysiek ziek wordt, wellicht sommige herinneringen te erg zijn en tot fysieke ongemakken leiden.
Ook heel knap was dat sommige gebouwen( de hoofdfiguur is architectuur historicus) een onbekend verleden hebben dat weer precies past in de zoektocht die de hoofdfiguur onderneemt en meer diepte en betekenis geeft.
Daar komt voor de lezer dan ook de vraag: Is dit een autobiografie of een zgn ego-document? Het boek is doorspekt met foto s wat voor mij het gevoel van authenticiteit versterkte. Alhoewel de auteur vlak na het iverschijnen van het boek overleed heeft hij nog een aantal interviews kunnen geven. Een ervan was in het Duitse opinieweekblad ‘ Der Spiegel” (Spiegel 11-3- 2001) vertelt dat ten minst tweeeneenhalve levensbeschrijvingen model stonden voor de hoofdfiguur. Het is volgens Sebald het grijze gebied tussen de feitelijke documenten van zijn “ voorbeelden” en de fictie van de schrijver waar de literatuur ontstaat.
Hierdoor is in dit geval een adembenemend mooi boek ontstaan. Met prachtige lange zinnen die je in een cadans meevoeren naar de haast vergeten wereld die Sebald als geen ander bloot legt.