Mondialisering, Verenigde Staten van Europa , populisme en vulgariteit in de jaren 30 en nu
Na vijfenveertig jaar en een andere titel ,kan ik niet anders dan concluderen dat dit boek anno 2024 als geen ander de vinger aan de pols legt van de maatschappelijke onrust.
Eigenlijk is het een bijzonder vreemd boek. Het is een verzameling stukken die Ortega y Gasset voor de krant: “ El sol “ schreef. Daarbij zijn nog een essay van 17 jaar daarvoor, een lovend stuk van Nobelprijswinnaar Vargas Lloza en een tekst van de uitstekende vertaler Diederik Boomsma.
Knorrepot of visionair
Je vraagt je in eerste instantie af of je hier te maken hebt met een auteur die met lede ogen aanziet hoe de oude elite afstand moet doen van hun privileges , maar dat blijkt te kort door de bocht. Het is niet zozeer de terugkeer naar de standenmaatschappij die Ortega drijft maar veel meer het gebrek aan intellectueel debat en het “ voor lief nemen” van allerlei verworvenheden zonder zich daarvoor verantwoordelijk te voelen .De massamens is losgeslagen en overantwoord volgens Ortega y Gasset. Hij noemt dit het verwende heertje. Hier een citaat : “ Hij leeft alleen voor zijn plezier, als een rijkeluiszoontje.” In de eigen familiekring wordt “allerlei wangedrag door de vingers gezien. (…) Maar dat verwende zoontje van pappa denkt dat hij zich buitenshuis precies zo kan gedragen als binnenhuis, dat alles wat hij uitvreet door de beugel kan, dat geen enkele daad onvermijdelijke en onuitwisbare consequenties heeft.” Dit kan snel omkeren in het tegendeel.
Het verwende heertje
Hij doet gewoon waar hij zin in heeft.” merkt hij op over de massamens. Ortega gelooft niet dat dit soort gedrag zich beperkt tot individuen. Hij stelt namelijk: “Wat de huiselijke sfeer is tegenover de samenleving is op grote schaal de staat tegenover de internationale gemeenschap. Een van de meest duidelijke en omvangrijke manifestaties van het verwende en gezapige gedrag zien we terug in de beslissing van sommige landen om te doen wat ze willen op het internationale niveau. Vervolgens zijn ze zo naïef om dat nationalisme te noemen. Hij noemt het “ señioritisme nationalisme” .
Je kunt dit bijna 1 op 1 vaststellen in de huidige maatschappij, het toenemend nationalisme en de “ opt-out ideeën van sommige Nederlandse regeringspartijen voor EU laten zien dat ook hede ten dage het señioritisme nog springlevend is.
Het hele nationalisme was Ortega een doorn in het oog.In een van zijn slothoofdstukken concludeert hij ook: “Het lage allooi van mensen die de natie ophemelen en het simplisme waar ze zich van bedienen is genoeg om te weten ….Maar elk nationalisme is een doodlopende weg…..De enige manier om Europa een nieuw authentiek leven te geven, is als de volkeren van ons continent besluiten om gezamenlijk een grootse ,nieuwe natie op te bouwen. “ Hierdoor zou er weer nieuw elan komen en krachten vrijkomen die ertoe kunnen leiden dat er weer een nieuwe elite ontstaat op basis van meritocratie( verdienste)
Mondialsering en zieke democratie.
Samenvattend; wat Ortega vreest is dat de zogenaamde hyperdemocratie gecombineerd met dit gezapig gedrag kunnen snel omslaan in facisme en bolsjevisme.
Wat dan ook snel na verschijning van zijn boek gebeurde.
Het is bijzonder fascinerend om in een boek uit 1937 de term mondialisering te lezen. Ik dacht even wellicht vertaalfoutje maar ook in de originele tekst staat het echt: “ Por lo pronto, ésta se ha mundializado efectivamente” Ortega schrijft daarover : Elk individu beleeft de hele wereld. Nog geen jaar geleden volgden de inwoners van Sevilla in de krant van dag tot dag wat een groep man en uitspookte op de poolkap. Met andere woorden door het zand van de Betische laagvlakte dreven plotseling ijsschotsen.” Vervang het woord krant door internet en het lijkt alsof het recent geschreven is.
Een bijzondere plaats neemt het hoofdstuk ; zieke democratie in. Het begint als volgt: In heel Europa is de laatste tijd sprake van een algehele verlaging van de fatsoensnormen. Deze verlaging neemt tirannieke vormen aan. Aangezien iedere vorm van tirannie onverdraaglijk is moeten we ons voorbereiden op een revolutie tegen de vulgariteit.Anno 2024 hoef je alleen maar naar de sociale media te kijken om de actualiteit van deze analyse te onderkennen.
Inquisitie van rancune
En zo zien we thans een leger van talentloze journalisten, professoren en politici een soort Inquisitie van Rancune vormen die, in de woorden van Quevedo zo mager en geel is omdat ze altijd bijt en nooit eet. Wat heden ten dage doorgaat voor ‘democratie’ en ‘publieke opinie’ stelt weinig meer voor dan wat venijnige oprispingen van deze zieke zielen.’
Deze beschrijvingen zouden ook gisteren of eergisteren kunnen zijn gesignaleerd. Dit pleit voor het visionaire karakter van het boek.
Dit brengt mij bij de betekenis van Ortega y Gasset voor vandaag. We zien nu een soortgelijke opstand tegen de elite.Dit keer is het de opstand tegen de meritocratie( kort gezegd positie op basis van verdienste) . Een jaar of 4 geleden verscheen het boek “ Tirannie van de verdienste van Sandel) Het gaat over de “ rancune “ van de groepen die buiten de boot vallen. De verschijningsvormen van de onvrede komen opvallend. overeen met wat Ortega y Gasset ruim 85 jaar geleden omschreef en worden alleen maar versterkt door social media en “ alternative facts” . Het gevaar van populisme en totalitarisme liggen mijns inziens ook nu op de loer. Als het dus de keuze is tussen Ortega als knorrepot of visionair wint de laatste interpretatie. Het constant benadrukken van de rol van de elite vond ik storend een een beetje “ knorrepotachtig. Wat ik erg goed vond van het boek, was dat hij duidelijk aangeeft dat de “ massamens” vooral denkt in rechten en niet in plichten en dat begrippen als “ burgerschap” of burgerplicht uitgestorven lijken.
Als je het vulgariteitselement beschouwt hoef je alleen maar het debat over de regeringsverklaring van het kabinet Schoof en recente uitlatingen van BBB leidster van der Plas en PVV leider Wilders te hebben gevolgd om te zien dat Ortega het bij het rechte eind had. In een element had Ortega het helemaal mis.Dat was de rol van de Verenigde Staten. Het zij hem vergeven omdat hij een boek schreef dat na 85 jaar nog tot denken aanzet en waarschuwt tegen de tirannie van het onfatsoen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Fransh56
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
