Rancune als politieke drijfveer
De gedachtengang van Ter Braak is even eenvoudig als briljant. Hij probeert de politieke opkomst van het facisme niet te verklaren uit politieke overtuigingen maar uit rancune. Zijn gedachtengang is: in een democratie en op papier is iedereen gelijk. Echter de praktijk wijst anders uit. Hij stelt dat de raté’s ( in hedendaags Nederlands mislukkelingen) het fundament vormen van het nationaal socialisme omdat hen totale gelijkheid voorgespiegeld wordt die niet waargemaakt wordt. Wanneer de gelijkheidsbelofte niet ingelost wordt ontstaat rancune en dit vormt een vruchtbare voedingsbodem voor het nationaal-socialisme.
Ter Braak formuleert het als volgt: “ de raté, de mens van het ressentiment, weet alleen dat hij het meerdere bezit van de ander niet verdragen kan, dat het hem hels maakt een ander bevoorrecht te zien; hij wrokt, omdat hij in de wrok althans de lust beleeft van de permanente ontevredenheid; hij koestert de wraakgedachte zoals de artiest het ‘l’art pour l’art’, en het is typerend voor zijn wraakzucht”
De geschiedenis herhaalt zich niet, ze rijmt wel ( Mark Twain)
Ook schrijft hij dat de logica in deze beweging anders functioneert. Die logica manifesteert zich dan ook niet op de ouderwetse wijze in de discussie, maar in het bevel en de propaganda; die objectiviteit moet men niet zoeken in de gefundeerde argumentatie en de verantwoordelijkheid voor de feiten maar in de leugen en de simplistische constructie van het wereldgebeuren, zo nodig dwars tegen algemeen erkende feiten.
Men hoeft maar de discussie over “ alternatieve feiten en samenzweringstheorieën te raadplegen om de relevantie voor de tijd van nu te zien.Je hoeft dus niet terug naar jaren dertig om dit vast te stellen.
De bekende columnist Bas Heijne die ook een voorwoord schreef voor het essay van Orwell over nationalisme , wat ik hier ook besprak schreef een mooi voorwoord. Hij waarschuwt voor een één op één vergelijking met de jaren dertig.
Hij constateert wel: “ De rancune schept nu een eigen, autonome werkelijkheid, waarin de waarheid er niet langer toe doet en leugen en ‘alternatieve feiten’ de dienst uitmaken. Argumenten dienen alleen nog om afschuw en haat te rechtvaardigen. Ik kan deze conclusie alleen maar onderschrijven.
Menno ter Braak (1902-1940) geldt als één van de scherpzinnigste, anti-autoritaire intellectuelen van de twintigste eeuw in Nederland. Hij maakte na de inval van de Duitsers zelf een einde aan zijn leven. Een aantal van zijn werken werd postuum gepubliceerd. De heruitgave van 2022 wordt ingeleid en van commentaar voorzien van de gelauwerde columnist/ essayist Bas Heijne.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Fransh56
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
