Idealisme en cynisme in tijden die daar om vragen

Wie de dagboeken van George Orwell wil lezen om meer te weten te komen over de misschien wel meest spectaculaire periode uit zijn leven – Orwells tijd als vrijwilliger in de Spaanse Burgeroorlog – kan beter een ander boek van hem lezen: Homage to Catalonia. Dit boek geeft een uitgebreid en nauwkeurig verslag van zijn belevenissen in het Spanje dat verscheurd werd, niet alleen door Fascisten en Republikeinen, maar ook door anarchistische, socialistische en communistische Republikeinen onderling. Het is precies deze boeiende Spaanse periode tussen december '36 en juni '37, die ontbreekt in Orwells dagboeken tussen 1931 en 1949. Volgens sommigen bevindt dit dagboek zich in de archieven van de NKVD, de voormalige Soviet-Russische Communistische Veiligheidsdienst die zeer actief was in Spanje ten tijde van de burgeroorlog.

Na een eerste teleurstelling over het ontbreken van Orwells Spaanse belevenissen, loont het toch om zijn dagboeken verder te lezen. De lezer wordt onverwachts getrakteerd op de dagelijkse observaties van de cynische idealist die Orwell was, tegen de boeiende achtergrond van een tijd die alle reden gaf om cynisch en idealistisch te zijn – misschien wel zoals iedere tijd op zijn eigen manier deze aanleiding geeft.

In de dagboeken over Orwells ervaring als hopplukker in Kent en op zijn ervaringsjournalistieke rondreis in het grauwe industriële Noord-Engeland, wordt de bittere armoede, de grote achterlijkheid en het schaamteloze onrecht, met afstandelijke precisie in kaart gebracht. Zozeer hakt de ontbering op je in als lezer, dat zijn ogenschijnlijk saaie huishoud-dagboeken weldadig aandoen. Deze dagboeken beginnen na zijn terugkeer uit Spanje, waar hij in zijn keel is geschoten en moest vluchten om niet vermoord te worden door de Stalinistische geheime dienst.

Ook in deze wat meer comfortabele dagboeken, Orwell leeft dan een relatief burgerlijk bestaan als journalist, blijft de dreiging voelbaar aan de vooravond van de nieuwe grootse vernietiging die Europa dan voor de boeg heeft. Het contrast tussen de cynische afstandelijke beschouwing van het grote wereldgebeuren – het grote tasten in het duister ondanks de dagelijks berichtgeving in de media – en Orwells dagelijks beslommeringen in het relatief veilige Engeland, doen je als lezer nadenken over de manier waarop wij heden ten dagen kijken naar de grote geopolitieke ontwikkelingen en de brute oorlogen die ons omringen, waarvan wij nog geen idee hebben welke impact ze wellicht gaan hebben op onze ongekend veilige leefwereld.