Lekker voor aan de borreltafel – maar je wil toch weten wat er in zit

Worst is een titel waar je direct warm van wordt als je het boek ziet liggen. Ook veelbelovend is de tekst op de achterflap, waarin ons de combinatie wordt voorgeschoteld van feiten en weetjes over worst en de belevenissen van een man die door zijn vrouw aan de kant is gezet. Zeker als het ook nog eens gaat om een halve sleutelroman over de deconfiture van het huwelijk tussen het binnen de grachtengordel bekende schrijversechtpaar Atte Jongstra en Ingrid Hoogervorst. Eerder had Ingrid al haar kant van het verhaal beschreven in de roman Privédomein, nu is het de beurt aan Jongstra.

Wie zelf wel eens in een vechtscheiding terecht is gekomen, zal zich ongetwijfeld hebben teruggevonden in ruzies waarin alle feiten anders worden beleefd door twee verschillende mensen. Iedere toenadering wordt dan absurd, ieder versmelting onmogelijk. Ingrid had met haar roman Privedomein een flinke barrage neergelaten op de persoonlijkheid van haar echtgenoot Atte. In zijn roman-reactie Worst blijft er ook niet veel over van zijn ex-vrouw Ingrid Hoogervorst (met als terugkerend vilein hoogte/dieptepunt de paranoïde woedeaanvallen van zijn elftenige vrouw, zodra zij in gesprekken of situaties belandt die toevallig refereren aan vrouwen met een teen extra).

Of dit alles Worst tot een leuk boek maakt om te lezen? Tja. Jongstra is een kwajongen. Vals, een klein beetje een smeerpijp. Hij heeft zijn klassiekers gelezen en strooit daar graag mee in het rond. Dat is niet erg. Hij heeft gevoel voor humor. Soms is hij een beetje te ijdel – met al die dames die hem maar willen redden van de drank en de eenzaamheid. Desondanks: Jongstra kan schrijven. Al bezondigt hij zich soms aan een soort ironische, speelse stijl-overspannenheid die je wel vaker ziet bij ouwe heertjes van een bepaald slag, dat het heel erg met zichzelf en met elkaar getroffen heeft – en elkander graag overtroeft met poëtische parodieën en literaire referenties of exotische feitenkennis. Het is het type dat bijeenkomt in clubjes en gezelschappen in en rondom Arti, de Kring, het KOG, café Welling, De Pels, De Zwart, Engelse Reet. O zo keurig – curiosa curiosa.

De tussenhoofdstukjes over de geschiedenis en het wezen van de worst in al zijn vormen en soorten, doen eerlijk gezegd een beetje afbreuk aan het huwelijksrelaas. Een beetje of je willekeurige lemma's uit de Dikke van Dam versnijdt met om het even welk liefdesverhaal. Dat had meer gedoseerd gekund en ook met meer gevoel voor poëzie. Het is misschien een kwestie van smaak, maar Jongstra is op zijn best als hij het klein en kwetsbaar houdt, en niet vol op het orgel van de bohémien, de poète maudite speelt. Dat toontje heeft ook iets pueriels, iets van een wensdroom – je ziet toch steeds dat stramme, weinig dandyeske voorkomen voor je van de schrijver Atte Jongstra zelf. Ja, ja, het zal wel, denk je dan.

Het tweede deel van het boek waarin hij de dan nog gezamenlijke vakanties met Ingrid in Frankrijk beschrijft, zijn daarentegen fascinerend – net zoals de troosteloosheid van de korte posthuwelijkse avontuurtje van mannen en vrouwen op leeftijd.

Het precieze feilen van de huwelijks-idylle en het gezellige geruzie in de Franse tuin van het ogenschijnlijk ideale paar wordt echter niet overtuigend ontrafeld. Niet in Atte's Worst, waarin Ingrid wordt afgeschilderd als een gezellig hysterische hypochonder. En als je de recensies moet geloven ook niet in Ingrids Privédomein waarin arme Atte de jaloerse en gekrenkte man is en Ingrid de gevierde leuke vrouw. Beide boeken is verweten een rommelige aaneenschakeling te zijn van ogenschijnlijk losse herinneringen aan een huwelijk, met als manco een weinig zelfkritische blik op de eigen rol in het geheel. Maar misschien is dat wel hoe het gaat bij een dergelijke scheuring – waarbij twee geliefden langzaam uit de tuin van het paradijs worden gejaagd. Alle feiten worden vergemalen tot één grote worst.