Gemengde gevoelens

Negen jaar moesten de fans van Ik ben Pelgrim wachten op een vervolg. Terry Hayes (1951) nam echter de tijd met Het jaar van de Sprinkhaan, geen vervolg, maar een standalone. Het boek werd wereldwijd op dezelfde dag gepubliceerd, waardoor het voor de vier vertalers Miebeth van Horn, Hilke Makkink, Catalien van Paassen en Erik de Vries van de Nederlandstalige editie een bijzondere klus was. De vraag rijst nu of dit nieuwste boek het wachten waard was? Hayes, die geboren is in Engeland, getogen in Australië en zijn werkzame leven als onderzoeksjournalist en scenarioschrijver heeft doorgebracht in Amerika, zegt erover in een interview met de Daily Mail: 'Het is episch, meeslepend, nieuw en onverwacht.'

Kane is werkzaam als spion voor de CIA. Hij spreekt vloeiend Russisch, Arabisch en Farsi en is daarmee bij uitstek geschikt voor een operatie in een van de zogenaamde Verboden Gebieden, het niemandsland in het grensgebied van Afghanistan, Iran en Pakistan. Hier regeert de harde hand van het Leger van de Zuiveren, geleid door een man wiens identiteit onbekend is. Bij de CIA werd hij tot voor kort Abu Muslim al-Tundra genoemd en de Dienst wist niet beter dan dat hij omgekomen was bij een bomaanslag. Niets blijkt minder waar. Al-Tundra, al snel de Sprinkhaan genoemd, leeft en heeft plannen die verstrekkende gevolgen voor de westerse wereld zullen hebben. Een koerier van het Leger biedt informatie aan en het is Kane’s taak om hem veilig naar Amerika te krijgen en daarmee Al-Tundra’s plannen te dwarsbomen.

Hayes’ schrijfstijl roept meteen herkenning op. Niet alleen door de toegankelijke, verhalende wijze waarmee hij de enigszins zelfingenomen Kane introduceert, ook door het boek te starten met een schijnbaar niet-relevante gebeurtenis. De auteur voert Kane grotendeels op als ik-personage, maar kent hem ook de rol van alwetende verteller toe. Onder andere daardoor weet de lezer af en toe al hoe iets is afgelopen, terwijl het ik-personage nog in het ongewisse verkeert. Een twijfelachtige keuze, want niet iedereen zal dit waarderen. Kane’s zelfingenomenheid komt gelukkig slechts bij vlagen naar voren. De lezer leert hem ook kennen als een bevlogen, trouwe, humoristische en soms weifelende man. Zijn moed en intelligentie, zijn heldenrol en zijn rol als geduchte tegenstander komen via andere perspectieven, waaronder die van de Sprinkhaan, naar voren. Hayes weet alle personages goed te karakteriseren. Hij geeft ze allen hun eigen geschiedenis en ervaringen. Op die manier wordt ook het hardvochtige karakter van Al-Tundra duidelijk. De auteur heeft eveneens oog voor de verschillende culturen en machtsverhoudingen binnen de landen waar het verhaal zich afspeelt. Het is daarom extra jammer dat het boek een aantal fouten kent, waaronder schrijf- en/of vertaalfouten. Zo is er bijvoorbeeld een scène waarin Kane zegt iets te zien, maar vanuit zijn situatie zou hij dat alleen kunnen voelen of beredeneren.

Het boek is opgedeeld in vier delen. In de eerste twee delen wordt het heden afgewisseld met een kijkje in de nabije toekomst en krijgt de lezer via flashbacks de nodige achtergrondinformatie. Niets wordt door Hayes zonder reden opgevoerd. Enerzijds zorgt dit ervoor dat de lezer geboeid blijft, anderzijds zorgt de voorinformatie voor minder spanning. Bovendien komen de cliffhangers, waarvan de auteur regelmatig gebruikmaakt, niet altijd uit de verf door de tijdssprongen erna. In de twee laatste delen van het boek wordt de lezer geconfronteerd met sciencefictionaspecten, zoals dystopie en buitenaardse elementen. De genrewisseling die de auteur hier gebruikt, is logisch en goed te volgen. De uitwerking zorgt voor enkele filmische, maar ongeloofwaardige scènes met orks die, afgezien van het moderne jasje, doen denken aan Tolkiens 'In de ban van de ring'-trilogie. Het is een gedurfde draai van Hayes en het kan hem zowel nieuwe fans als afhakers opleveren. Menig lezer die het niet zo heeft op sciencefiction zal hier een wenkbrauw optrekken en blij zijn dat de knop weer grotendeels wordt teruggedraaid. Het zorgt er in elk geval voor dat er op spanning wordt ingeboet, door de voorspelbaarheid van het vervolg. De uiteindelijke ontknoping is een mooie actiescène, maar door de hele aanloop ernaartoe niet meer zo verrassend.

Was Het jaar van de Sprinkhaan van Terry Hayes het wachten waard? Helaas is het antwoord hierop niet volmondig ja. Qua spionageverhaal zit het goed in elkaar, maar de diehard thrillerfan zal het boek niet nagelbijtend verslinden en de sciencefictionliefhebber zal er te weinig van zijn gading in vinden. Kortom: een boek dat gemengde gevoelens kan oproepen.