Een bijna schizoïde leeservaring

Joe werkt als conciërge op het politiebureau in Christchurch. Een eenvoudige baan voor de simpele ziel waarvoor iedereen hem houdt. Niemand let op hem, niemand ziet hem echt. Joe ziet alles en weet veel. Zo weet hij dat de Christchurch Carver, de seriemoordenaar die de politie tot wanhoop drijft, geen zeven vrouwen heeft vermoord, maar ‘slechts’ zes. Joe weet dit, want hij is de echte Carver. Iemand aapt hem na, en Joe zal er alles aan doen om deze persoon te vinden. Hij kan dat, want hij is slimmer dan de politie. Maar is hij ook slimmer dan zijn na-aper?

Paul Cleave (1974) verblijft afwisselend ergens in Europa en in zijn woonplaats Christchurch, wat de setting is van al zijn boeken. The Cleaner, het eerste deel in de ‘Dark City’-serie, schreef de thrillerauteur in 2006. Het was het debuut van de in totaal veertien boeken die hij tot nu toe uitbracht. Dat deze thriller nu pas naar het Nederlands werd vertaald – het werk van Janine van der Kooij – is te danken aan de serie die ervan vorig jaar op de Nieuw-Zeelandse tv verscheen. Tegelijk met The Cleaner kwam deel twee van de serie, Joe City, uit, waarmee in totaal zes boeken zijn uitgebracht in ons taalgebied. De thrillers van Cleave zijn meermaals genomineerd en bekroond in zowel zijn vaderland als daar buiten.

Cleave’s schrijfstijl is vlot, toegankelijk en filmisch. Hij brengt het verhaal traag op gang, waardoor je als lezer goed in staat bent om Joe, zijn dagelijkse bezigheden en zijn omgeving te leren kennen. Met name over Joe lezen is een bijna schizoïde ervaring. Dat komt niet alleen voort door het masker dat hij opzet naar de buitenwereld, maar vooral door zijn gedachten en de relatie die hij heeft met zijn moeder. De zeer intelligente Joe, is bij vlagen ronduit naïef. Op zo’n manier dat je er nauwelijks je vinger op kunt leggen. Dit ambivalente lees je eveneens in zijn relatie met zijn moeder, een vrouw die dwingend is en graag in een slachtofferrol kruipt. Naast alle vragen die het karakter van Joe oproepen, is een ding zeker: hij is de Christchurch Carver. Op emotieloze wijze pleegt hij gruwelijke moorden. Zonder dat hier overigens veel actie of spanning bij komt kijken. Nieuwsgierig makend is het verhaal wel, want wie is de persoon die Joe na-aapt en wat wil diegene hiermee bereiken?

Naast het ik-perspectief van Joe kent het boek het perspectief van Sally in de derde persoonsvorm. Sally is onderhoudsmonteur op het politiebureau en trekt zich het lot van Joe aan, want hij doet haar denken aan haar broertje Martin dat vijf jaar geleden plotseling overleed. Sinds Martins dood houdt Sally zich krampachtig vast aan het geloof, altijd met een glimlach rond haar mond. Door beide perspectieven wordt duidelijk hoezeer mensen niet verder kijken dan de buitenkant. En hoe gemakkelijk de ander hierdoor te misleiden is. Tot er iemand langskomt die daar niet intrapt.

Door de chronologische opbouw van het boek wordt het de lezer niet lastig gemaakt om het verhaal te volgen. Het is eerder de traagheid gecombineerd met het ontbreken van tenenkrommende spanning, die vragen om doorzettingsvermogen. Daar tegenover staat de grote nieuwsgierigheid naar hoe alles in elkaar steekt, het intrigerende van Joe’s karakter en de identiteit van de tweede moordenaar. De ontknoping kent overigens wel de gehoopte actie en vooral ook een verrassingselement die de lezer snel Joe City laat oppakken.

The Cleaner is geen doorsnee thriller. Het is een boek dat je als lezer bij vlagen naar je hoofd doet grijpen, omdat je hoofdpersonage Joe wilt doorzien. Dat laatste maakt Cleave nagenoeg onmogelijk, waardoor het een intrigerend verhaal is om te lezen.