Aandacht voor veiligheid van vrouwen

Dolores Reyes (1978) is een Argentijnse lerares en feministe. Met de roman Aarde eten, uit het Spaans vertaald door Lisa Thunissen, debuteerde ze in 2019.

Femicide, het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn, is het belangrijkste thema in dit boek dat is geschreven voor de slachtoffers hiervan en voor hun nabestaanden. In het bijzonder is het een roman ter nagedachtenis aan Melina Romero en Araceli Ramos, twee Argentijnse jonge vrouwen die zijn vermoord. Ze liggen op de begraafplaats in een voorstad van Buenos Aires waar Reyes lesgeeft. Met dit boek vestigt Reyes de aandacht op femicide, dat niet alleen in Argentinië speelt, maar wereldwijd.

In de proloog treffen we de naamloze hoofdpersoon – een meisje – aan bij de begrafenis van haar moeder die is doodgeslagen. Door haar vader? Als het meisje aarde van het graf van haar moeder eet, onthult dit dingen, laat haar zien hoe haar moeder doodging. Ze at al eerder aarde, maar nu komt ze er langzaam achter dat ze door deze handeling visioenen krijgt over wat er is gebeurd met vermiste vrouwen. Hoe ze zijn gedood en waar hun lichaam is. Zelf zegt ze hierover:

'Als ze niet naar me luisteren eet ik aarde. Vroeger deed ik het voor mezelf, om dwars te zitten, omdat ze het vervelend vonden en zich ervoor schaamden. […] Later at ik aarde voor anderen die wilden praten. Anderen die er niet meer waren.'

Na de dood van haar moeder, verdwijnt haar vader en staan het naamloze tienermeisje en haar broer Walter er alleen voor. Ze gaat van school nadat ze door het eten van aarde opnieuw een visioen krijgt, wat leidt tot het vinden van het lichaam van haar vermoorde lerares. Terwijl haar broer Walter een baantje krijgt, raakt haar gave langzaam bekend. Mensen zijn nu bang voor haar, of smeken haar juist of ze ook kan ontdekken waar hun vermisten zijn en of ze nog leven. Ze laten flesjes met aarde achter in de tuin in de hoop dat hun geliefden terugvindt, al dan niet tegen een vergoeding. Het valt het meisje zwaar, maar ze doet het voor de ander – de vermisten of degenen die zoeken. Ze is empathisch, ze voelt hun leed:

'Nu zag ik dat mensen die iemand zoeken iets hebben, een soort teken bij hun ogen, hun mond, een mengeling van pijn, woede, kracht, hoop, die een fysieke vorm heeft aangenomen. Iets kapots, waarin degene die niet meer terugkomt, voortleeft.'

Reyes laat zien dat vrouwen en kinderen niet veilig zijn in deze omgeving waar veel meisjes voortijdig school verlaten, niet meer bij hun ouders wonen en nauwelijks toekomstperspectief hebben. Het boek is een aanklacht tegen het troosteloze bestaan in de sloppenwijken, het alcoholgebruik op jonge leeftijd en de politie die een andere kant op kijkt en niet te vertrouwen is.

Het verhaal is geschreven in de ik-vorm waardoor je met het meisje de visioenen ziet. Door de vele korte hoofdstukken leest het vlot, soms als een spannend verhaal omdat wordt onthuld of iemand dood is en hoe dit is gebeurd, soms als een sociaal drama, maar altijd bevreemdend: het eten van de aarde, het leed wat zichtbaar wordt, het ongemerkt met sprongen ouder worden van de hoofdpersoon, de vele dromen en visioenen, vrienden die verdwijnen en ineens weer terug zijn en het open einde van het verhaal.

Reyes vraagt op indrukwekkende manier aandacht voor femicide en de sociale omstandigheden van jongeren in de sloppenwijken van Buenos Aires. Voor wie zich kan laten meevoeren met het bevreemdende en niet alledaagse verhaal, heeft Reyes een fraai gecomponeerde kleine roman afgeleverd met een vleugje Zuid-Amerikaans magisch realisme.