Heftig Ethiopisch epos
Maaza Mengiste (1974) is geboren in Ethiopië en opgegroeid in de Verenigde Staten. Ze vluchtte na de Ethiopische revolutie in 1974 uit haar geboorteland. Haar nieuwste boek De schaduwkoning, vertaald door Karina van Santen en Martine Vosmaer, stond op de shortlist voor The Booker Prize 2020. De schaduwkoning staat niet op zichzelf. Het gaat als het ware vooraf aan haar debuutroman uit 2010, De leeuw en de keizer, die de situatie tijdens en na de revolutie bestrijkt. Eén van de hoofdpersonen daarvan, grootvader Hailu, speelt een rol in De schaduwkoning. Met De schaduwkoning wil Mengiste de Ethiopische vrouwen die tijdens de tweede Ethiopische oorlog (1935-1941) samen met mannen vochten tegen de Italianen onder Mussolini hun verdiende plek in de geschiedenis geven. Dat is met dit boek zeker gelukt. Tegelijk valt op dat nog steeds meer mannen een naam en een gezicht krijgen in dit boek dan vrouwen.
Het boek lijkt aanvankelijk te draaien om de complexe relatie tussen Aster, de vrouw van Kidane, Hirut, haar bediende, en Kidane, een legerofficier. Hun onderlinge relaties zijn vol geweld en jaloezie. Maar vanaf het moment dat de Italianen in 1935 Ethiopië binnenvallen, staat de oorlog op de voorgrond en zijn de mensen hieraan ondergeschikt. Het is een wrede en ongelijke strijd, de Ethiopiërs zijn beperkt bewapend met geweren en vechten tegen Italianen die mosterdgas en tanks gebruiken. Anders dan tijdens de eerste oorlog tegen de Italianen, delven de Ethiopiërs nu het onderspit.
Het Italiaanse leger krijgt een gezicht via de bijzonder wrede Italiaanse kampcommandant en via de soldaat Ettore, zoon van Italiaanse joden. Ettore maakt als oorlogsfotograaf foto’s van gevangengenomen Ethiopiërs in afschuwelijke omstandigheden. In zekere zin zit hij net als vele Ethiopiërs gevangen; zijn joodse ouders verkeren in het Italië van Mussolini in levensgevaar en als hij terugkeert hij ook. In zekere zin zitten Ettore en Hirut tijdens hun ontmoeting in vergelijkbare omstandigheden. Ettore ziet echter het grote verschil niet.
De opbouw van het boek doet denken aan Griekse tragedies. Het is opgedeeld in drie delen die zich tussen 1935 en 1941 afspelen. Deze worden voorafgegaan door een proloog en afgesloten met een epiloog, die zich beide afspelen in 1974 wanneer Ettore en Hirut elkaar nog eenmaal ontmoeten. Klassiek zijn ook de regelmatig in korte hoofdstukken met de naam 'koor' weergegeven beschouwingen waarin Hirut in dit boek gewezen wordt op haar lot net als het koor vroeger in de Griekse tragedies haar reactie gaf op wat er op het toneel gebeurde. Aan het latere toneel is Mengiste's gebruik van het 'tussenspel' (entre-acte) ontleend, terug te vinden in dit boek in acht hoofdstukjes. Hierin wordt uit de doeken gedaan hoe het gaat met de Ethiopische keizer Haile Selassie die na de Italiaanse invasie vlucht naar Engeland. Door dit in aparte hoofdstukken te vertellen, wordt het verschil tussen de keizer en het in oorlog verkerende volk pijnlijk duidelijk.
Deze vlucht van de keizer was overigens slecht voor het moraal van de Ethiopische strijders, vandaar dat een dubbelganger zich in zijn kleren op een paard vertoont aan de Ethiopiërs, geflankeerd door Aster en Hirut. Hieraan is de titel De schaduwkoning ontleend. Tot slot gebruikt Mengiste nog foto’s om haar verhaal te vertellen, een moderne techniek. Zij onderbreekt het verhaal echter niet door de foto’s zelf maar door feitelijke beschrijvingen van foto’s die in het boek zelf ontbreken. Het bevestigt de perceptie dat verslaglegging van hetgeen gebeurd is, belangrijker is dan de individuen.
Mengiste hanteert een panoramische vertelwijze, ze vertelt het verhaal van enige afstand, zodat een volledig beeld maar tegelijk ook een afstandelijk beeld wordt opgeroepen. Ze zoomt als het ware uit zodat je meer ziet maar wel minder gedetailleerd, minder de individuele mens en meer het volk. De karakters blijven op afstand en zijn relatief vlak. Dit wordt versterkt door het taalgebruik. Het is regelmatig plechtig, gedachten van de hoofdpersonen zijn vaak betekenisvol en reflecterend. Ze overstijgen daarmee het individuele. Tegelijk ontbreekt bij dialogen de interpunctie, niet duidelijk is altijd wie wanneer begint en eindigt met spreken, kennelijk is dat minder belangrijk. Langzaam krijgt het verhaal zo epische trekken en vertelt de roman het verhaal van àlle Ethiopiërs in de oorlog en minder die van de hoofdpersonen. De spanningsboog is hierdoor vlakker.
Het meest bijzondere in De schaduwkoning is de verteltechniek, tegelijk is dit ook de zwakte. Weliswaar is Mengiste in haar doel geslaagd en heeft ze de Ethiopische vrouwen in dit epos definitief hun plek in de geschiedenis gegeven, maar door haar vertelwijze staan de vrouwen op te grote afstand, worden hun lotgevallen minder persoonlijk, leef je minder mee terwijl desondanks rauwe en gewelddadige scènes op je netvlies blijven plakken.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Gea Smits
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
