Een geschiedenis in Indië

Jan Brokken begon als journalist bij Trouw en debuteerde in 1984 als schrijver met de roman ‘De provincie’. Recenter werk omvat ‘De vergelding’ (2013) en ‘De Rechtvaardigen’ (2018).
In tegenstelling tot zijn twee oudere broers werd Brokken in 1949 geboren in Leiden nadat zijn ouders in 1947 teruggekeerd waren uit Indié. Zijn ouders, Han en Olga, waren na hun huwelijk in 1935 naar Indië gegaan omdat zijn vader als theoloog onderzoek ging doen naar islamitische bewegingen op Celebes. Voordat ze zich daar vestigden, volgde zijn vader nog een extra opleiding in Batavia en Buitenzorg.

Brokken kent Indië zoals het destijds was, echter niet en heeft ook de Tweede Wereldoorlog niet meegemaakt, hij heeft geen deel uitgemaakt van dit deel van het leven van zijn ouders en broers.

‘Tijdens mijn jeugd herinnerden twee verstokte gewoonten aan het Indische verleden van mijn ouders: de rijsttafel op zaterdagavond en het dagelijks middagslaapje, tidur siang in het Maleis, direct na de lunch. Nou ja, na de boterham met kaas en het glas melk.’

Hij heeft zijn moeder over deze tijd weinig kunnen vragen. Aan de hand van brieven die zijn moeder destijds aan haar zus schreef probeert hij zijn moeder en de tijd waarin ze leefde in Indië alsnog tot leven te wekken. Dat lukt wonderwel mede door de vrijmoedige brieven van zijn moeder aan haar zus. Brokken krijgt deze na de dood van zijn ouders van haar. In de periode dat de post tijdens de oorlog stokte, leveren enkele gesprekken hierover voldoende op om ook deze zwarte pagina te beslaan.
Brokken laat het niet alleen bij een beschrijving van het leven van zijn moeder in Indië maar brengt door zijn meanderende vertelwijze niet alleen haar tot leven, maar ook de wereld in Indië destijds waarmee ze kennismaakte. Al vertellend over ’s Lands plantentuin te Buitenzorg(de huidige hortus botanicus van Bogor) waar zijn moeder ooit heeft gewandeld, wordt de ontwikkeling van deze tuinen door de verschillende directeuren geschetst; al luisterend naar de palmbladeren, denkt Brokken aan de Javasuite van Godowsky en wijdt hij uit over deze componist en de Indonesische invloeden in de Europese klassieke muziek. Het boek bevat zo veel informatie over onder meer de islam in Indonesië, de talen op Sulawesi en muziek.

Het boek leest vlot en is interessant. Echt bijzondere wordt het wanneer Brokken dichtbij de persoon van zijn moeder komt, zoals ze was voordat ze moeder werd en zoals hij haar nooit heeft gekend. Zelf zegt zijn moeder over dit verschil:

‘Je wordt toch iemand anders met kinderen, je eigenheid gaat verloren, je bijzonderheid verdwijnt, je wordt moeder, en al is iedereen moeder op een andere manier, alle moeders lijken op elkaar.’

Brokken zelf zegt liefdevol over dit verschil:
‘Terwijl Olga in wat ze uit Indië schreef volstrekt iemand anders was dan mijn moeder. Gretiger, grappiger, ondeugender. Tegelijk staat ze veel dichter bij me. Olga was op haar drieëntwintigste nieuwsgierig tot op het indiscrete af en had een ontembare lust in het leven, in kijken, proeven, luisteren, voelen.’