Overvol

Dolende zielen, uit het Engels vertaald door Anneke Bok, is het debuut van Cecile Pin en schopte het meteen tot de longlist van de Women’s Prize for Fiction 2023. Pin heeft een Franse vader en een Vietnamese moeder die in een vluchtelingenkamp in Thailand heeft gezeten voordat ze naar Frankrijk kwam.

In dit boek volgen we Anh, de oudste dochter, die met haar broers Thanh en Minh Vietnam per boot ontvlucht. Ze stranden in een vluchtelingenkamp in Hongkong. Hun ouders en hun vier andere broertjes en zusjes, die met een andere boot vluchten, overleven de tocht niet. Anh identificeert hun lichamen in Hongkong. Dit alles is verwoord in de eerste indringende zin:

‘Er is het afscheid en daarna het uit het water vissen van de lijken – al het tussenliggende is speculatie.‘

Het Engeland van Thatcher vangt de drie wezen uiteindelijk op maar welkom zijn ze niet.

Het boek is overladen met thema’s: (boot)vluchtelingenproblematiek, complexe rouw, het schuldgevoel van de overlevenden, transgenerationele trauma’s, de Aziatische diaspora, racisme, integratie, de veranderende dynamiek tussen de kinderen door het wegvallen van de ouders en dat allemaal in nog geen tweehonderd pagina’s. Centraal staat echter het geloof dat wanneer het lichaam niet op de juiste wijze thuis is begraven, de ziel op aard blijft ronddolen. Het verklaart niet alleen de titel maar komt ook telkens op verschillende manieren voorbij.

Het verhaal is chronologisch opgebouwd en grotendeels geschreven vanuit het perspectief van Anh. De hoofdstukken gaan met hink-stap-sprongen van verschillende grootte door de tijd tussen november 1978 en april 2022. Dit verhaal wordt afgewisseld met bijvoorbeeld hoofdstukken waarin Dao, het jonge broertje dat is overleden, als dolende ziel vertelt over hun fatale boottocht en kijkt hoe het met de overlevenden door de jaren heen gaat. In andere door het verhaal heen geweven hoofdstukken worden twee Amerikaanse soldaten gevolgd die via een geluidsinstallatie jammerende stemmen in de jungle lieten horen om zo de Vietcong bang te maken. Dit stellen de stemmen voor van hun gevallen kameraden, die niet op de juiste manier zouden zijn begraven en nu gedoemd waren om op aarde rond te dolen. Deze psychologische oorlogsvoering hebben de Verenigde Staten daadwerkelijk gevolgd in de operatie Wandering Soul. Tussen dit alles door staan ook gefictionaliseerde nieuwsberichten en rapporten over de psychologische gevolgen die de gebeurtenissen bij vluchtelingen kunnen hebben. Dit vormt als het ware de research die de schrijver van het boek heeft gedaan. Wie dit is wordt in de loop van het boek duidelijk.

De opbouw zorgt er voor dat je de drie kinderen op beslissende momenten ziet, maar het echte dagelijkse leven komt niet aan bod. Zo wordt meer verwoord hoe het met ze gaat dan dat je dat als lezer ervaart. De connectie met de personages is daarom minder. Dit wordt storend als eerst geschreven wordt over gedrag van de hoofdpersonen en dan een hoofdstuk met een klinische beschrijving van trauma’s volgt als bewijs. Daartegenover staat het eerste hoofdstuk waarin je het naderend afscheid van de familie voelt of de hoofdstukken met Dao, die prachtig kleur geeft aan het leven als dolende ziel.

Tot slot komt steeds de belangrijke rol terug die het vertellen van het verhaal van bootvluchtelingen heeft.

‘Kennis maakt herinneringen mogelijk, en herinneren is eer bewijzen. Ik wil dat alle doden respect wordt betoond. Ik wil monumenten en standbeelden en gedichten ter nagedachtenis aan hen.‘

Dolende zielen geeft de geschiedenis van Vietnamese bootvluchtelingen een podium en laat zien dat hun barre tocht niet eindigt als ze aan land komen in een veilig land maar dat ze de gevolgen hiervan tijdens de rest van hun leven met zich meedragen. De vorm waarin dit verhaal is gegoten overtuigt helaas niet altijd en vergroot soms de afstand tot de personages en daarmee tot hun verhaal dat Pin zo graag voor het voetlicht wil brengen.