Noah's herinneringen

Noah, of Norbert Klieger, (1925-2018) is een overlevende van de Holocaust. Hij wil de herinnering hieraan in stand houden, ook wanneer er geen overlevenden van de Holocaust meer zijn. Wanneer hij een jaar voor zijn dood de Duitse journalist van Der Spiegel Takis Würger in Israël ontmoet, vraagt hij hem daarom zijn verhaal op te schrijven. Zo ontstaat het boek Noah dat Kliegers herinneringen beschrijft aan de vervolging en het overleven tijdens de Holocaust en aan de gevaarlijke reis naar Palestina op het schip De Exodus. De Exodus is het schip dat in 1947 illegaal naar het huidige Israël vertrok vanuit het Franse Sète met duizenden Holocaust-overlevenden aan boord. Noah is – na Stella- Würgers derde boek en is uit het Duits vertaald door Goverdien Hauth-Grubben.

Wanneer de Joodse tiener Noah, die Joodse kinderen vanuit België naar Zwitserland smokkelde, zelf naar Zwitserland probeert te ontkomen, wordt hij opgepakt. Hij is verraden en wordt naar Auschwitz gebracht. Zijn leven en het overleven daar vormen de kern van dit boek. Noah getuigt niet alleen over wat hemzelf maar ook over wat andere gevangenen is overkomen. Door ze bij hun naam te noemen en hun vooroorlogse achtergrond te belichten, geeft Noah deze mensen weer een naam en een gezicht. Hij maakt hen weer tot een individu, tot mens, terwijl de Duitsers de Joodse gevangenen juist probeerden te ontmenselijken door hen een nummer te geven en hen slechts hiermee aan te spreken. Dit laatste lukt echter zelfs de kampbewaarders niet bij het jeugdidool van Noah, de Joodse wereldkampioen boksen Victor ‘Young’ Perez.

'Nu was Perez op een plaats terechtgekomen waar de gevangenen nummers moesten zijn. Er was een nummer in zijn huid getatoeëerd, maar niemand noemde hem bij dat nummer, zelfs de opzichters niet.'

Noah verhaalt ook van de chaos na de bevrijding van het concentratiekamp en het leed op het schip De Exodus. Tot slot doet hij uit de doeken hoe het met iedereen is afgelopen na de oorlog. De roman is opgedragen aan degenen die in het verhaal zijn genoemd en die het niet gelukt is de verschrikkingen te overleven.

Het is een dun boekje maar de manier waarop Noah steeds weet te overleven, maakt indruk en is het lezen waard. De wijze waarop Würger vorm heeft gegeven aan het verhaal is minder overtuigend. Hij beschrijft de ingrijpende gebeurtenissen afstandelijk, wat prettig is bij een beschrijving van de gruwelen in het concentratiekamp, maar tekortschiet bij bijvoorbeeld de hereniging met Noahs ouders. Würger schrijft in korte zinnen. Wanneer dit met mate gebeurt kan dit als stijlfiguur impactvol zijn, nu dit als vertelwijze wordt gebruikt, stokt het verhaal vaak. Tot slot vergeet de schrijver de lezer enige context mee te geven. Dit is met name een gemis wanneer er gesproken wordt over een boottocht naar Israël. Pas wanneer het schip halverwege de reis is, en de naam ‘Exodus’ gaat dragen, begint het de lezer te dagen waar dit verhaal over zou kunnen gaan. Ook in zijn nawoord maakt Würger het gemis aan context niet goed.

Noah werd na de oorlog een succesvolle sportverslaggever. Later vertelde hij zijn verhaal over de Tweede Wereldoorlog aan velen, waaronder scholieren. Iedereen hing aan zijn lippen. Helaas weet Würger dit niet te evenaren in dit boek, dat juist vanwege zijn inhoud een groot lezerspubliek verdient.