Broos en emotioneel complex debuut

Open water is de debuutroman van de Brits-Ghanese schrijver Caleb Azumah Nelson (1993) en vertaald door Adiëlle Westercappel. Met dit boek won Azumah Nelson de Costa Book Award 2021 voor beste debuutroman, een prijs voor Britse en Ierse schrijvers. Het succes kwam niet uit de lucht vallen. Hij stond eerder met een kort verhaal op de shortlist van de BBC National Short Story Award. Azumah Nelson kan meer dan schrijven, hij is ook een succesvol fotograaf. Hij won eerder de publieksprijs van de Palm Photo Prize.

Zijn roman gaat over twee jonge zwarte mensen die elkaar in Londen in een kroeg ontmoeten. Hij is een fotograaf, zij een danseres. Beiden worden ze beoordeeld op hun uiterlijk en niet op wie ze zijn. Beiden hebben met een beurs op een privé-school gezeten waar ze zich niet helemaal thuis voelden. Ze herkennen zich in elkaar, ze voelen elkaar aan, ook zonder woorden. Langzaam ontstaat uit die ontmoeting een bijzondere vriendschap, ze worden elkaars beste vrienden en heel voorzichtig meer.

Open water is geen plotgedreven boek, er is ook nauwelijks een spanningsboog. Het gaat vooral om het ontstaan van de verbinding tussen deze mensen en de ontwikkeling hiervan, heel subtiel, heel ingetogen en intiem. Bovenal gaat de roman over racisme, het effect van racisme op het leven van de jonge hoofdpersoon, nu en vroeger, in deze en in eerdere generaties. Steeds de angst dat je niet ongeschonden thuis komt omdat de politie jou vanwege je zwarte huidskleur als doelwit ziet. De willekeur van (politie)geweld tegen zwarte mensen, de trauma’s die het oplevert en het effect daarvan op je zelfvertrouwen, je stemming en je geluk worden trefzeker verwoord. Uiteindelijk wordt duidelijk wat het effect hiervan is op de prille relatie van de hoofdpersonen die voorbestemd leek.

Azumah Nelson doorspekt zijn proza met bijna poëtische zinnen en vertelt het verhaal in de jij-vorm. Als lezer zit je zo dichter op de huid van de mannelijke zwarte hoofdpersoon, je denkt en voelt mee. Je krijgt inzicht in zijn angsten, zijn neerslachtigheid en zijn moeheid omdat hij in de maatschappij constant wind tegen heeft door zijn zwarte huidskleur. Tegelijk is dit jij-perspectief intiem en kwetsbaar bij de beschrijving van de ontwikkeling van zijn relatie met de jonge zwarte vrouw. Deze manier van vertellen kan verwarrend zijn en vergt meer van de lezer, maar de mooie en aangrijpende passages maken dit de moeite waard:

‘Maar waarom verandert wat jij over jezelf denkt door wat iemand anders over jou denkt.’

en:

‘Je denkt na over wat het betekent om op deze manier te verlangen naar je beste vriendin. Je denkt aan hoe je dit gevoel al zo lang vasthoudt, tegenhoudt, binnenhoudt, omdat het soms gemakkelijker is om je in je eigen duisternis te verstoppen dan om naakt en kwetsbaar naar buiten te treden, knipperend tegen je eigen licht.‘

Soms is het even te veel van het goede:

‘Je ziet een verlengsnoer door het gras meanderen als een losse gedachte terwijl een vrouw met een snoeischaar een verwilderde haag te lijf gaat.‘

Door het hele verhaal heen verwoordt de hoofdpersoon zijn gevoelens via muziek: jazz, R&B en rap. Het boek is zo doorspekt met nummers van zwarte artiesten. Juist omdat het zijn stemmingen en identiteit weergeeft, is het jammer dat het boek geen playlist bevat van die nummers.

Open water is een interessante en uitdagende roman die je door zijn vertelwijze van dichtbij probeert te laten voelen hoe het is om in Londen op te groeien als zwarte jongere, hoe je behandeld wordt en wat het met je kan doen. Hoe het is om bekeken te worden maar niet gezien. Tegelijk biedt het een intieme blik in het ontstaan van een relatie. De roman is door zijn schrijfstijl geen allemansvriend.