De kwetsbaarheid van een kind

'De tweede keer dat ze weggingen hadden ze nergens meer om heen te gaan. […] De eerste keer was weggaan geweest, de tweede keer was vluchten.'

Na deze openingszinnen volgt een sterk eerste hoofdstuk waarin Dimphy en haar twaalfjarige zoon Wesley vluchten voor Erik, haar vriend. Erik heeft aangekondigd dat hij zichzelf in een roes zal drinken. Zo zet hij zijn irritatie over Dimphy om in woede, en in klappen en stompen op plekken waar de wereld niets van ziet. Dat is al vaker gebeurd. Dit is het begin van de eerste verhaallijn in Ruimte van Walter van den Berg (1970), die gaat over de jeugd van Wesley, vanuit het perspectief van zijn moeder. Het beslaat haar relatie met mannen en haar band met Wesley.

De tweede verhaallijn speelt in het heden en is geschreven vanuit het perspectief van Wesley. Hij is inmiddels eind dertig, rijk en woont in Londen. Hij heeft een zeer succesvol zelfhulpboek geschreven, 'Ruimte'. Hij trekt hiermee volle zalen en heeft veel volgers, met name jonge eenzame mannen, die zichzelf Astronauten noemen. Wesleys boek gaat over jezelf een plek geven tussen andere mensen; het is belangrijk ruimte in te nemen, niet alleen voor jezelf, maar ook voor de mensen om je heen. Wesley is uitgenodigd bij een Nederlandse talkshow. Daar wordt hij geconfronteerd met de gevolgen van een uitspraak, die één van zijn volgelingen te letterlijk heeft genomen. Geconfronteerd met de moeder van deze jongen, vlucht hij. Juist de man die ruimte predikt, wil vooral onzichtbaar zijn en niet opvallen.

Moeiteloos wisselen de twee verhalen elkaar af. Per hoofdstuk wisselt zo het perspectief tussen Dimphy en Wesley. Het verhaal over de jeugd van Wesley vanuit het perspectief van zijn moeder is krachtig, de personages en relaties komen daar goed uit de verf. Zowel zijn moeder als Wesley hebben behoefte aan goedkeuring, Wesley zoekt die bij vaderfiguren, zijn moeder zoekt die bij hem. Zijn moeder heeft moeite relaties te onderhouden, ze is zelfs jaloers op de relatie die haar zoon heeft met Erik. Ze steunt dan ook te veel op haar twaalfjarige zoon.

‘Jij bent mijn grote vent en jij gaat zorgen dat ons niets overkomt.’

Het verhaal van Wesley is wat gezochter. Het reflecteren op de relaties van Wesley met zijn moeder, Erik en zijn vader zijn wel erg uitgeschreven. Het lijkt daardoor alsof de lezer aanwezig is bij een sessie met een psycholoog.

De roman draait om de vraag hoe Wesley geworden is wie hij is, een man die vooral niet wil opvallen en die moeite heeft met relaties, terwijl van meet af aan duidelijk is dat zijn jeugd de allesbepalende factor is geweest. Een spanningsboog ontbreekt dan ook in het boek. Wel worden thema’s als huiselijk geweld, emotionele verwaarlozing en loyaliteitsconflicten bij kinderen mooi uitgewerkt.

De auteur vertelt het verhaal in korte zinnen, de taal is eenvoudig en direct. Hij weet door de keuze van details het verhaal nog meer tot leven te laten komen en de sfeer goed op te roepen. Helaas ontbreekt de interpunctie bij dialogen. Dat vergt extra aandacht van de lezer om de dialogen te onderscheiden van de gedachten van Dimphy of Wesley.

Van den Berg is zelf opgegroeid in Amsterdam West en had een stiefvader met losse handen. Het personage Erik was eerder de hoofdpersoon in zijn roman Van dode mannen win je niet (2013). Ruimte is zijn vijfde roman, Schuld was eerder boek van de maand bij DWDD en haalde de shortlist van de Libris Literatuur Prijs (2016). Hij wordt wel de chroniqueur van Nieuw-West genoemd.

Walter van den Berg weet in deze roman – die de nodige elementen uit zijn eigen jeugd bevat – het opgroeien van een kind in een onveilige situatie goed te treffen. Het is schrijnend en als lezer krijg je medelijden met het kind. Hij wil alleen net iets te veel uitleggen wat de psychologische effecten daarvan op latere leeftijd kunnen zijn.