Platteel stelt geen seconde gerust

Verraad en eenzaamheid vormen het centrale thema van de nieuwste roman van André Platteel. Met Alleen de eenzamen heeft de auteur het zichzelf en de lezer niet gemakkelijk gemaakt. De derde roman van Platteel bevat maar liefst negen ik-perspectieven, dus de lezer moet het hoofd er goed bijhouden om het verhaal te kunnen volgen. Wie het geduld kan opbrengen wordt beloond met een prachtig boek waarin de auteur laat zien hoe schokkend alleen je kunt zijn te midden van een drukke samenleving.

Sam is een gewiekst zakenman en een enorme oplichter. Als de grond hem te heet onder de voeten wordt, vertrekt hij naar Amerika waar hij verder gaat met zijn dubieuze praktijken. Na een aantal jaren keert hij terug naar Nederland, waar hij de banden met zijn familie en vrienden probeert te herstellen. Dat niet iedereen staat te juichen bij zijn terugkeer is al snel duidelijk. Inhoudelijk is het verhaal daarmee verteld: Alleen de eenzamen moet het vooral niet van de gebeurtenissen hebben. Het verhaal draait om de onderlinge familieverhoudingen en het gewicht van het verleden.

Het boek is verdeeld in twee delen. Het eerste deel beschrijft wat de zwendelpraktijken van Sam doen met de familiebanden. In het tweede deel laat Platteel zien hoe de gevoelens van de familie zich ontwikkelen nadat Sam alles op scherp heeft gezet. Zoals gezegd: het boek kent negen ik-vertellers. Platteel doet zijn best om ieder personage een eigen stem te geven, waardoor de lezer hen beter leert kennen en onderscheiden. In de meeste gevallen is dat geslaagd, behalve bij Sam zelf. Zijn taal is doorspekt met Engelse woorden, wat al snel irritatie opwekt (niet in de laatste plaats omdat die woorden ook nog eens cursief gedrukt zijn). Ook ex-zakenpartner Jan komt er niet positief af. Zijn botte taalgebruik is regelmatig niet in balans met de actie in het boek. Hier had de schrijver op zijn minst kunnen matigen.

Het grote aantal ik-personages maakt het niet gemakkelijker het verhaal te volgen. De onderlinge relaties zijn complex en de familiebanden zijn niet altijd duidelijk. Daarbij houden sommige personages de lezer op afstand, doordat ze door hun eigen warrige denkwereld lastig te volgen zijn. Zo is broer Theo bijna niet te begrijpen. Hij denkt dat Sam is overleden bij een auto-ongeluk dat jaren geleden plaats heeft gevonden. Niemand heeft hem blijkbaar verteld dat Sam nog leeft, maar niet meer bij hem durft te komen.

Broer Dirk is het enige personage dat niet in de ik-vorm vertelt, maar kiest ervoor om zichzelf van een afstand te bekijken door de derde persoon aan te nemen. Voor hem bestaat er geen 'ik' en zijn grootste doel is een volledige onthechting. Dat lukt prima, want ook de lezer kan zich niet met hem identificeren. Ook dochter Rita kiest voor een andere manier van vertellen: zij laat de lezer meekijken in haar dagboek, waardoor ze meer afstand neemt tot het verhaal. Ze beschrijft vooral, waarbij haar eigen gevoelens op de achtergrond komen.

Op hun eigen wijze gunnen de personages de lezer een inkijk in hun karakters, waarbij het onthutsend is hoe intens eenzaam ze allemaal zijn. Het onvermogen om met elkaar te communiceren en onderliggende irritaties uit te praten, is schrijnend en ontmoedigend. Nergens zien de personages mogelijkheden om elkaar in hun verdriet te vinden en te steunen. In hun eenzaamheid, woede en teleurstelling duwen ze elkaar zo ver mogelijk weg om, te midden van iedereen, alleen tussen de brokstukken van hun leven achter te blijven. Platteel stelt niet gerust, maar legt de tekortkomingen genadeloos bloot en dat biedt de lezer voldoende stof tot nadenken.