Het boek dat geschreven moest worden

‘De engel van het vergeten zou wel eens vergeten kunnen zijn de sporen van het verleden uit mijn geheugen te wissen.’ Mic groeit op in een situatie die wij nu als ‘onveilig’ zouden betitelen. Haar vader, een gewezen partizaan, dreigt bijna dagelijks een eind aan zijn leven te maken. Zijn gedrag is uiterst onvoorspelbaar en grillig. Empathie met het gezin ontbreekt volledig. Haar moeder heeft geen harmonieus huwelijk. Volgens diens schoonmoeder heeft ze niets meegemaakt en moet ze dus haar mond houden over de oorlog. Grootmoeder heeft in Ravensbrück gezeten. Af en toe vertelt ze over die tijd, maar meestal zwijgt ze erover. Wat ze daar meegemaakt heeft, daar heeft ze geen woorden voor. Te midden van deze beschadigde karakters moet Mica proberen op te groeien tot een evenwichtige volwassene: een schier onmogelijke opgave.    

Met De engel van het vergeten heeft Maja Haderlap een indrukwekkend boek geschreven, dat er simpelweg moest komen. Nog even en dan is er geen enkele getuige meer die kan vertellen over de strijd van de Sloveense minderheid in Karinthië. Gelukkig wordt de herinnering levend gehouden door intellectuelen, kunstenaars en schrijvers, onder wie Maja Haderlap.    

De engel van het vergeten (vertaald door Marianne van Reenen) is meer dan een verhaal over een familie. Het is vooral ook het verhaal over een volk, de Karinthische Slovenen, dat al aan het eind van de achttiende eeuw verscheurd raakt. Na de Eerste Wereldoorlog krijgen de Slovenen in Oostenrijk de status van beschermde autochtone minderheid, wat betekent dat ze voor het eerst hun aanwezigheid moeten aantonen in een land waar ze al eeuwenlang wonen. Als de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog zich tot doel stellen de Sloveense bevolking in Oostenrijk uit te roeien, ontstaat er een verdere tweedeling. Het ene deel is bereid de eigen cultuur en taal te vergeten, het andere deel weigert dat en wordt doelwit van vervolging en deportaties. Om te ontkomen aan de nazi’s vluchten ze de bergen in en wordt een deel van hen partizaan.    

Haderlap maakt het de lezer niet gemakkelijk. Ten eerste moet je al een behoorlijke kennis over dit deel van de geschiedenis hebben, als je het verhaal goed wilt begrijpen. Het nawoord van auteur en journalist Ute Weinmann is daarbij zeker een waardevolle toevoeging. Daarbij schrijft Haderlap consequent in de eerste persoon en in de tegenwoordige tijd. De herinneringen van Mica worden voorgesteld alsof ze nu gebeuren en het maakt daarbij niet uit of ze vijf, tien of twintig jaar is. Op de een of andere manier zorgt dit voor een afstand: alsof je naar iemand luistert die onder hypnose zaken herbeleeft en daar redelijk emotieloos over vertelt. Ten slotte treedt er iets over de helft van het boek een punt van verzadiging op. Het lijkt allemaal meer van hetzelfde, het tempo is laag en de lezer moet aanzienlijk meer moeite gaan doen om het verhaal te volgen.    

De engel van het vergeten vertelt een verhaal dat verteld en herhaald moet worden, zodat het niet vergeten wordt. Vanuit die gedachte zou dit boek een bestseller moeten worden, ook al is er verhaaltechnisch best iets op af te dingen.