Nergens naartoe, alleen maar ergens vandaan
Rond 1800 schaften steeds meer noordelijke staten de slavernij af en sloten mensen zich aan bij het abolitionisme, een beweging die zich inzette voor afschaffing van de slavernij. Ze hielpen gevluchte slaven met behulp van hun ‘Ondergrondse Spoorweg’: een systeem van smokkelroutes met onderduikadressen, waar slaven tot rust konden komen, alvorens verder te trekken naar betere en veiligere oorden.
In Colson Whiteheads De ondergrondse spoorweg is de smokkelroute letterlijk een ondergronds tunnelstelsel. Cora, een jonge slavin, groeit zonder ouders op in Georgia, op de plantage van de gebroeders Randall. James Randall heeft de leiding over de noordelijke plantage; zijn veel wredere broer Terrance bestiert de zuidelijke plantage. Als James sterft, neemt Terrance de noordelijke helft over en wordt Cora ook zijn bezit. Al snel krijgt hij bijzondere belangstelling voor Cora, wat betekent dat haar leven min of meer voorbij is. Voor Cora rest er niets anders dan een vlucht richting het noorden, de weg die haar moeder Mabel ook ooit heeft gekozen.
In de rij van boeken over de slavernij, maakt De ondergrondse spoorweg indruk. Door van het clandestiene netwerk een echte tunnel te maken, maakt Whitehead het gitzwarte verleden van Amerika tastbaar. Zoals een stationschef zegt: "Kijk naar buiten terwijl jullie erdoorheen denderen, en je zult het ware gezicht van Amerika zien." Een simpele mededeling waar een wereld achter schuilgaat. Natuurlijk beschrijft Whitehead de gruwelijke taferelen die we kennen uit andere boeken en films. Schokkend, maar juist de dingen die hij niet beschrijft, alleen maar terloops opmerkt, raken de lezer diep. Zoals over de slavenjagers: "Ze maakten rondes door de slavenkwartieren op zoek naar misstanden, een glimlach of een boek."
Whitehead wisselt het vluchtverhaal van Cora af met hoofdstukken over andere personages, waardoor de lezer even afstand kan nemen. Neem Arnold Ridgeway, zoon van een smid en de slavenjager die er zo op gebrand is om Cora terug te halen. Hij was het die Mabel terug moest halen, maar heeft haar nooit kunnen vinden. Hij heeft gefaald en is daardoor extra fanatiek geworden: "De een maakte werktuigen, de ander vond ze terug." Of student en lijkenrover Stevens, die stelt dat een neger in de dood een mens wordt. "Pas dan was hij de gelijke van de blanke." Door deze ijskoude observaties springt Whitehead de lezers op de nek en grijpt hij hen bij de keel: er is geen vluchtroute en je kunt niet wegkijken! Neem afstand van Cora, maar niet van de thematiek. Tegelijkertijd zorgt deze afwisseling ervoor dat de spanning in het boek hoog blijft. Het heeft de werking van een goede cliffhanger: je wilt verder lezen, maar je moet eerst ergens anders doorheen.
Keihard en confronterend is de raciale logica die als een zakelijke statement wordt gebracht: "Als negers vrij hoorden rond te lopen, zouden ze niet geketend zijn. Als de roodhuid zijn land hoorde te behouden, zou het nog steeds van hem zijn. Als de blanke niet voorbestemd was deze nieuwe wereld in bezit te nemen, zou hij er niet de baas over zijn." Logica van de koude grond, maar ten tijde van de slavernij - en nog heel lang daarna- algemeen aanvaard. Whitebread vervlecht deze logica slim met het verhaal: je krijgt bijna begrip voor het personage dat de logica hanteert. Zo legt de auteur beheerst en beschaafd de vinger op de zere plek: de strijd tussen blank en zwart die ook nu nog steeds voortduurt.
Het vluchtverhaal van Cora maakt De ondergrondse spoorweg tot een boek waarvan je de laatste pagina’s niet wilt lezen omdat je bang bent voor de inhoud. Boeiend en aangrijpend, maar onvoldoende voor het etiket ‘Indrukwekkend’. Daar is meer voor nodig en dat biedt Whitehead. Het zijn de impliciete boodschappen over vrijheid, veiligheid en raciale logica die De ondergrondse spoorweg tot een belangrijk en actueel boek maken. Er is weinig fantasie nodig om het boek om te zetten naar het heden, waar nog steeds mensen worden uitgebuit, waar nog steeds mensen zoeken naar een veilig heenkomen en waar nog altijd economieën worden gebouwd op moord, diefstal en wreedheden.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Geertje Otten
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
