Nu mag ze echt zijn

In 2015 overleed Lia Wiersema: eigenzinnig, excentriek, wispelturig, egoïstisch én de moeder van Tommy Wieringa. In Dit is mijn moeder vertelt hij verhalen over zijn moeder en schildert hij hun relatie voor en na haar overlijden.   De titel van het boek stemt tot nadenken. Immers: Lia Wiersema is er niet meer. Waarom dan toch een titel in de tegenwoordige tijd, alsof ze nog leeft? Alsof Wieringa haar wil voorstellen aan de luisteraars die naar zijn verhalen komen luisteren. Wil hij een tegenwicht bieden aan mensen die alleen maar lovend over haar spreken of wil hij juist laten weten dat hij achteraf begrip en trots voelt voor de manier waarop ze geprobeerd heeft haar leven te leiden, ook al ging dat ten koste van anderen?  

Uit het boek wordt duidelijk dat Wieringa opgegroeid is in een disfunctioneel gezin. Zijn moeder verliet zijn vader om bij haar nieuwe geliefde te gaan wonen. Al na één nacht besloot de toen twaalfjarige Tommy dat hij liever naar zijn vader ging, waar hij liefdevol verwaarloosd zou worden, dan bij zijn moeder te blijven, die vooral aandacht voor zichzelf had en het liefst huis en haard verliet om te gaan reizen. De relatie met zijn moeder is complex en lijkt op een knokpartij waarbij alles geoorloofd is om elkaar zo hard mogelijk te raken. Tegelijkertijd spreekt er ook veel liefde uit de verhalen. Ze kunnen niet met elkaar, maar ook niet echt zonder elkaar en pas als iemand er niet meer is, weet je wat je mist.  

Lezers die het werk van Wieringa goed kennen, zullen zijn moeder herkennen in eerdere werken. In Joe Speedboot zien we haar terug als de moeder van Joe, die trouwt met Papa Afrika. In Caesarion sterft de moeder van Caesarion aan niet-behandelde borstkanker: net als Lia Wiersema en in De heilige Rita verlaat de moeder haar gezin voor een nieuwe liefde. Ook de toon van het boek is zoals we die van Wieringa kennen: licht cynisch, ironisch (zoals in De familie onderweg) en soms zo liefhebbend, zoals in Hun stemmen. Hier stelt hij dat we van onze doden als eerste hun stem vergeten. Bij het verwijderen van overleden contacten uit zijn telefoon (‘die malle dodenherdenking’) kan hij het echter niet over zijn hart verkrijgen om zijn moeder te verwijderen. Haar geloof in het leven na de dood was zo sterk, dat ‘ik het wil kunnen zien als ze me belt’ (of om haar stem te horen als hij de voicemail krijgt?).  

De doden zijn in handen van de levenden en het is aan de levenden om te bepalen wat ze zich van de doden willen herinneren. Wieringa realiseert zich dat als hij in Amazone vertelt over die keer dat hij er met de zweep van langs kreeg van zijn moeder, omdat hij lamzakkig op zijn paard zat tijdens de paardrijlessen. Dat had hij onthouden, en niet de momenten waarop ze hem opgetild, geknuffeld en getroost had. Ineens vraagt hij zich af wat zijn dochters zich van hem zullen herinneren.  

Als zijn moeder is overleden, krijgt Wieringa een doos met oude brieven en kaarten van een vriend van zijn moeder. De brieven gaan over de tijd dat het gezin op Aruba woonde en waarin ze als gezin dicht naast elkaar leefden. Deze tijd eindigde toen ze terugkwamen in Nederland. Het brengt Wieringa tot de uitspraak dat alleen de dingen die geschreven zijn, een kans hebben om echt te zijn. De rest bestaat uit projecties, vertekende herinneringen van haperende geheugens. Komt de lezer hier bij de betekenis van deze roman? Door alle verhalen en herinneringen op te schrijven, geeft hij zijn moeder de kans om echt te zijn en niet alleen als personage in een boek te fungeren. En dat is een liefdevol gebaar naar de vrouw die haar eigen leven bestemde en haar eigen dood verkoos.