De donkere kanten van onze geschiedenis zijn nog donkerder
In Het lied van de goden verwerkt Reggie Baay het leven van Flora van Makassar, een jonge 'zwartin' die opgegroeid is in het land van Wadjo, en eigenlijk Saromê van Tosora heet. Als jong meisje waagde ze zich alleen naar buiten, werd geroofd en na enige tijd door een VOC-koopman onder valse beloftes meegenomen naar de Republiek. Het is 1756 en Saromê kijkt terug op haar leven. Natuurlijk zoekt ze naar een betekenis voor het feit daar haar leven is gespaard, terwijl vele anderen stierven onder het juk van de slavernij. Haar verhaal wordt afgewisseld met brieven van Joachim van der Elst, regent van het Spinhuis en uiteraard uit op het maximaliseren van zijn macht en vermogen. Zijn plannen deelt hij met zijn zoon Godfried, die in Batavia woont.
Het eerste hoofdstuk, verteld vanuit Saromê, wekt wellicht bij sommige lezers enige wrevel. Onze taal is niet om aan te horen:
'Maar nooit hoekig, wrikkend en stotend als de taal waardoor ik mijn nu voortdurend omringd weet. Die bestaat uit woorden en zinnen die niet gemaakt lijken om gesproken te worden. Laat staan om ermee te liefkozen.'
Gevolgd door de conclusie:
'Weerspiegelt de taal van een volk niet diens aard?'
Tel daarbij op de lucht, het licht en de zon die ook nogal tegenvallend zijn en het frame is compleet: poeté's zijn niet vrolijk, onbarmhartig, rusteloos, gejaagd en in zichzelf gekeerd.
Ook Van der Elst wordt in zijn eerste hoofdstuk meteen duidelijk gepositioneerd. Op macht belust, manipulatief, narcistisch, racistisch, ver verheven boven het plebs van de stad. Hij en zijn vrouw hopen dan ook dan zoonlief het niet zal aanleggen met een zwartin, want dat zou zijn kansen op een mooie positie vast verkleinen.
Het verhaal van Saromê is niet nieuw en onbekend, maar het moest wel geschreven worden. We hebben inmiddels veel kunnen lezen over de rol van ons land bij de slavernij. Meestal gaat om verhalen over slaven vanuit Afrika of Suriname. Veel minder vaak lees je over mensen die werden meegenomen vanuit de Oost en mensen die in de Oost als slaaf werden gehouden. Het maakt daarbij uit vanuit welk perspectief je leest. Boeiend is de verbazing van Saromê als ze ontdekt dat er ook poeté-slaven bestaan: witte mensen die hun stoepjes schrobben, op het land werken en sjouwen. Allemaal zaken die in de Oost alleen door slaven worden gedaan.
Het relaas van Saromê maakt indruk, vooral door de manier waarop ze vertelt. Berustend, reflectief en soms vol verbazing. Tijdens haar ontvoering vindt ze al snel bescherming bij een jonge vrouw, Halîma, die ook van Wadjo afkomstig is. 'Wees onzichtbaar', is de boodschap die ze Saromê meegeeft en deze boodschap zal haar een tijdlang voor veel ellende behoeden. Toch ontkomt ze uiteindelijk niet aan een taak in het grote huis die haar uiteindelijk opnieuw op de slavenmarkt zal brengen.
Baay heeft in het verhaal een beeld geschetst van een sterke, jonge en vooral trotse vrouw die slachtoffer wordt van omstandigheden die toen als 'normaal' werden gezien. Van der Elst wordt als een karikatuur neergezet, blijft op grote afstand van het verhaal en het is bijna niet mogelijk om sympathie voor hem te krijgen. Ook als je het boek plaatst in de tijd waarin het zich afspeelt, zie je weinig anders dan een op macht beluste man, die ten koste van alles en iedereen wil groeien. Het moment waarop de verhalen van de beide hoofdpersonages elkaar raken, is voorspelbaar, maar in dit geval stoort het niet. Het is eerder een soort noodlot: onafwendbaar en vernietigend.
Baay vertelt met grote kennis van zaken over een periode die te lang onbelicht bleef. Het is echter de vraag of hij niet beter een andere vorm had kunnen kiezen. Een briefuitwisseling veronderstelt luisteraars die op zijn minst tijdgenoten zijn. De lezer is geen tijdgenoot van beide personages en hij/zij moet dus zaken uitgelegd krijgen die voor tijdgenoten bekend zijn. Hierdoor knelt de vorm af en toe, maar dat neemt niet weg dat het verhaal de lezer uiteindelijk diep zal raken. En dat is nu precies één van de functies van literatuur.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Geertje Otten
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
