'Zij die dienen...dienen, en zij die bediend worden...'

Een klein boek. Op de omslag een foto van een schilderij van Amedeo Modigliani, de schilder ‘die je ziel bloot kon leggen’. ‘Een romance’. In Moeders Zondag vertelt Graham Swift een verhaal over liefde en lust, dat zich in slechts een paar uur afspeelt, maar dat een diepe indruk achterlaat bij de lezer.

Moeders zondag, de dag waarop zonen en dochters hun moeders eren. De Engelse Jane heeft geen moeder om te bezoeken. Zij is wees: ergens rond 1901 geboren en te vondeling gelegd. Haar naam is willekeurig gekozen, net als haar geboortedatum. Moederloos en identiteitsloos. Ze is in dienst bij de welgestelde familie Niven, die zwaar getroffen is door het verlies van hun zonen Philip en James. Beiden zijn omgekomen in de Eerste Wereldoorlog op het continent, net als Dick en Freddy, twee zonen van de familie Sheringham.

Het boek opent met de scène waarin Jane naakt op het bed van Paul Sheringham ligt. Hun geheime verhouding duurt al zeven jaar en dit is de eerste keer dat ze in zijn bed ligt, in zijn kamer is, in zijn huis is. Het is de eerste keer dat ze niet stiekem haar fiets in de bosjes hoeft te verstoppen, maar hem gewoon tegen het grote huis aan kan zetten. Het is de eerste keer dat ze schaamteloos naar de spiernaakte Paul mag kijken, en hij ook naar haar. Het is de dag waarop iedereen weg is, dus niemand hen zal betrappen: Moeders Zondag. De ouders van Paul hebben een afspraak met de ouders van Emma Hobday, de ouders van de verloofde van Paul. Ook de Nivens, als buren, zijn daarbij aanwezig. Het personeel van de Nivens en de Sheringhams hebben een vrije dag gekregen om naar hun moeders te kunnen. Jane zou ergens in het park een boek van Joseph Conrad gaan lezen.

Paul heeft een afspraak met zijn aanstaande bruid, maar heeft geen haast. Een verstandshuwelijk zal het zijn: de bijna berooide Paul trouwt de rijke Emma. Nog een laatste keer heeft hij seks met Jane, waarna hij vertrekt zonder om te kijken. Jane mag zolang in het huis blijven als ze wil en naakt zwerft ze van kamer naar kamer, zich voor even Lady of the House wanend. Swift neemt uitgebreid de tijd om de lezer mee te nemen in haar denkwereld. Uiteindelijk keert ze terug in de slaapkamer van Paul, waar het ineens voelt alsof alles niet echt gebeurd is. Eenmaal weer buiten, realiseert Jane zich dat haar leven zojuist een aanvang heeft genomen. "Het was alsof de dag binnenstebuiten was gekeerd, alsof datgene wat ze achterliet niet afgesloten was, (...)." Op dat moment begint haar carrière als verhalenverteller, al zal ze dit verhaal nooit vertellen… In een indrukwekkende monoloog interieur vertelt Jane het verhaal dat ze nooit eerder heeft verteld. Ze kijkt niet alleen terug, maar tegelijkertijd ook vooruit.

Moeders Zondag is veel meer dan het verhaal over een mooie, zonovergoten dag in maart 1924. Al op pagina 82 krijgt de lezer een duidelijke aanwijzing over de afloop van het verhaal. Als lezer weet je dan: het gaat niet om de dag zelf, er is meer, veel meer. Swift verwerkt op een intrigerende manier zijn opvattingen over het schrijverschap zelf in Moeders Zondag. Als schrijver totaal afwezig in de tekst, maar tegelijkertijd zo aanwezig. Buitengesloten en ingesloten tegelijk.  Jane neemt de lezer mee in een diepgaand spel van tegenstellingen en bespiegelingen. Zou de werkelijke aard van dingen veranderen als je ze anders noemt? "Een woord was geen ding, nee. Een ding was geen woord. Maar op een of andere manier waren die twee -dingen- aan elkaar gekoppeld." Dingen kunnen woorden heiligen en woorden kunnen alles heiligen.

Jane concludeert dat het erom gaat dat je trouw bent aan het leven zelf en dat je de essentie pakt van wat het betekent om te leven. Je moet een taal vinden om je verhaal te vertellen. Daarmee legt Swift op een fantastische manier zijn ziel bloot in Moeders Zondag.