Van Dis laat zijn lezers tevergeefs zoeken naar verdieping
"Dan weet u wat zich daar in de oorlog heeft afgespeeld?"
"Nee, geen idee.
"U had een flinke oma."
Adriaan keert terug naar het hoge huis waar hij na de oorlog een tijd is opgevangen door zijn grootvader en Ommie. Zijn eigen vader werd opgenomen in een inrichting en om het gezin wat ruimte te geven, wordt de negenjarige Adriaan ondergebracht bij zijn familie. Al op de eerste pagina's maakt Van Dis de lezer nieuwsgierig. Wat is er gebeurd in de kelder van het hoge huis? Waarom was de oma zo flink? Prikkelende vragen, waarop je echter geen bevredigend antwoord krijgt.
Naar zachtheid en een warm omhelzen is opgebouwd uit twee 'delen', die elkaar afwisselen. De verteller is dezelfde, de tijd verschilt. In het ene deel kijkt de negenjarige Adriaan terug naar de periode waarin hij bij zijn afstandelijke, koude, zakelijke grootvader en zijn warme en zachte Ommie verbleef. Observerend, ontdaan van echte emotie, haalt hij de ene naar de andere herinnering op. Zo is daar zijn fascinatie voor de Italiaanse Melitta met haar gehandicapte zoon. Veilig vanuit zijn kamer beloert hij haar door zijn verrekijker, die hij Maresch noemt, naar de naam die in de voering van het foedraal gedrukt is. Pas later zal hij erachter komen wat de naam Maresch betekent. Melita mankt, want ze is haar been kwijtgeraakt tijdens de oorlog. Dat gegeven wakkert ook Adriaans belangstelling voor de oorlog aan: een andere oorlog dan de oorlog bij hem thuis. Maar hij is juist bij Ommie om de oorlog te vergeten, dus er wordt niet over gesproken en worden zijn vragen en die van de lezer niet beantwoord.
Ommie neemt een bijzondere positie in. Ze is aangenomen als meid voor dag en nacht, nadat de vrouw van grootvader overleed bij de geboorte van haar jongste kind. Kost en inwoning, meer krijgt Ommie niet. Ze draagt de kleding van de overleden vrouw des huizes. Ze moet rennen en vliegen, poetsen en zwoegen en zich neerleggen bij de wetten van grootvader. Je vraagt je af waarom ze de oude knorrepot niet in zijn sop laat gaarkoken. Ze verdient beter en dat weet ze. Toch is er een vorm van genegenheid tussen beiden. Ze lezen samen de krant en de pagina wordt pas omgeslagen als zij hem een tikje op de arm geeft. En uiteindelijk krijgt ze toch vaak haar zin, wanneer het gaat om echt belangrijke dingen. In Adriaan ziet ze een bondgenoot. Samen lachen ze om het slechte humeur van grootvader. Bij hem kan ze ook vaker zichzelf zijn.
In het andere deel legt Van Dis verbanden tussen het verleden en het heden. Zo legt hij contact met Hamza en Ricardo, twee straatjongens die zich wat aan de randen van de maatschappij ophouden. Vervreemd van hun verre familieleden in het buitenland. 'En grootouders, wat zijn dat? (…) Leefden ze nog? Geen idee.' Een toevallig gesprekje met een arts legt het verband tussen de oorlog waar Van Dis over schrijft en die van Mozambique, het thuisland van de arts. Ze herinnert zich steeds vaker wat er in haar land gebeurde. 'Kinderen zien alles, zei ze, kinderen onthouden alles.'
Hoewel het verhaalgegeven kan leiden tot een boeiend verhaal, is dat deze keer niet gelukt. Van Dis doet te opzichtig zijn best om een literair werk te produceren, waardoor het resultaat tegenvalt. Dit is op verschillende plaatsen in de roman te zien. Zo doen de overgangen tussen het verleden en het heden gekunsteld aan, alsof Van Dis zijn best moet doen om de verbanden voor de lezer duidelijk te maken en hij er daardoor juist, ongewild, voor zorgt dat de gewenste verdieping niet bereikt wordt. De passage waarin Van Dis een virtual reality set huurt om zijn wens om onzichtbaar te zijn te onderstrepen, is een voorbeeld van zo'n onnodig gekunstelde overgang.
Daarbij is er weinig samenhang tussen de herinneringen van Van Dis, waardoor het lijkt op een verzameling losse verhalen in plaats van een eenheid. Beide zaken zorgen voor een ietwat rammelende constructie in plaats van een ingenieuze roman.
Los van de constructie zijn er ook nog andere zaken die de roman minder sterk maken. Het beeld van een negenjarig jongetje dat een erectie krijgt als hij zichzelf ziet dansen in de spiegel, dat vrijt met de verrekijker en dat zijn piemel een vleespistool noemt: het is simpelweg niet passend binnen deze roman. Ten slotte stoort de woordkeuze. In de hoofdstukken die zich afspelen in het verleden, gebruikt Van Dis onnodig veel oubollig taalgebruik. 'Reuzespannend', 'ze waste het rozerood van zijn toet', 'Jans zou hem een standje geven', 'ze kibbelden'. De spruitjesgeur komt je tegemoet.
Al met al heeft Van Dis te veel zijn best gedaan om een roman te construeren, waardoor het resultaat tegenvalt. Een goed boek schrijft zichzelf en heeft geen trucjes nodig.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Geertje Otten
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
