Verslag van een reis naar de vrijheid
‘Op de overlevenden rust de plicht getuigenis af te leggen, zodat de doden niet worden vergeten en degenen die in het verborgene tot zelfopoffering in staat zijn geweest, de erkenning krijgen die hun toekomt.’ Met deze woorden begint Françoise Frenkel haar getuigenis. Niets om het hoofd op neer te leggen (vertaald door Marianne Kaas) is het verslag van een vlucht om aan de waanzin van de Tweede Wereldoorlog te ontkomen.
Op het eerste gezicht is dit boek één van de vele getuigenverslagen die er na de Tweede Wereldoorlog zijn verschenen. Weergaves van persoonlijke drama’s van mensen die de Holocaust overleefden. Indrukwekkend, tragisch, schokkend, uniek en tegelijkertijd ook ‘meer van hetzelfde’ en zeker niet allemaal literaire hoogstandjes. Niets om het hoofd op neer te leggen is anders. Geen ‘kampverslag’, maar een verslag van een vlucht om uit handen van de bezetter te blijven. Wat het ook anders dan andere verslagen maakt, is dat er heel weinig bekend is over de schrijfster. De lezer kan zich geen beeld vormen van de auteur, zodat het boek onbevangen en onbelast gelezen kan worden. De stem van een onzichtbare, een korte ontmoeting met een onbekende, die vervolgens weer haar eigen weg gaat.
De Poolse Françoise Frenkel, afkomstig uit een joods gezin, studeert literatuur en letterkunde in Parijs en in Duitsland. In 1921 begint ze haar eigen Franse boekwinkel in Berlijn. Als haar man naar Frankrijk uitwijkt, zet ze de winkel nog een aantal jaren door, maar in 1939 moet ook zij het land verlaten. De grens met Polen is dan al gesloten en ook zij wijkt uit naar Frankrijk. Het is het begin van een lange tijd waarin ze nergens veilig is. Al na een aantal maanden moet ze Parijs verlaten en reist ze af naar Nice. Ze weet aan een razzia te ontkomen en vindt een onderkomen bij de kapper. Hij en zijn vrouw weten Françoise een tijdlang uit de handen van de machtshebbers te houden, maar ze beseft dat er maar één uitweg is: de grens over naar Zwitserland.
Frenkel houdt tijdens haar vlucht een dagboek bij, dat ze uiteindelijk omvormt tot een boek. Pas in 2015, 40 jaar na haar dood, wordt het boek herontdekt in Frankrijk, waar het succesvol wordt.
Een opvallend aspect in dit boek is de totale afwezigheid van haar echtgenoot. Met geen woord rept ze over zijn leven en vlucht of over het feit dat hij opgepakt wordt tijdens een razzia en op transport gezet wordt. Alsof hij geen deel uitmaakt van haar leven en alsof zij zich geen zorgen maakt om hem. Daarbij en daardoor blijft het boek op afstand. Enerzijds komt dat ook doordat het een feitelijk verslag is, anderzijds weet je als lezer dat ze zal overleven, waardoor de spanning anders is. Dat maakt dit boek volstrekt anders dan bijvoorbeeld Het Achterhuis, waarbij je weet dat het niet goed afloopt met Anne Frank. Toch weet Frenkel de waanzin van die tijd over te brengen en dat is misschien de grote verdienste van dit boek.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Geertje Otten
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
