Stella: onderhoudend, maar flinterdun

Stella is de tweede roman van Takis Würger (1985). Het verhaal is gebaseerd op het leven van de echte Stella Goldschlag (1922-1994), die ook wel ‘het blonde gif’ werd genoemd. In Duitsland heeft het boek tot veel ophef geleid. Volgens de Süddeutsche Zeitung was het ‘een verschrikking, een belediging en een overtreding’. ‘Verraad aan de geschiedenis en de herinnering’. Een Berlijnse advocaat sleepte de auteur voor de rechter en wilde Stella uit de rekken laten halen, omdat de schrijver ‘de doden verstoorde’.

De jonge en naïeve Zwitser Friedrich groeit op in eenzaamheid. Zijn ouders houden niet meer van elkaar, zijn moeder is alcoholiste en nadat hij als gevolg van een mishandeling geen kleur meer kan zien, heeft hij voor haar afgedaan. Hij had haar dromen moeten waarmaken. Toch blijft Friedrich zijn moeder trouw, hunkerend naar de liefde die zij hem niet geeft.

"In de tijd dat andere jongens vrienden maakten en die mee naar huis brachten, wist ik dat dat niet ging, want mijn moeder was er. Maar misschien verdroeg ik de eenzaamheid wel, omdat ik niet kon missen wat ik niet kende."

Het is juist de trouw die hem in zijn latere leven opnieuw groot verdriet zal opleveren. In 1942 vertrekt Friedrich naar Berlijn. Zijn ouders zijn gescheiden en hij heeft ontdekt dat zijn moeder niet degene is, die hij dacht dat ze was.

Friedrich vertelt over de periode tussen januari en december 1942: de tijd die hij in Berlijn doorbracht, op zoek naar de waarheid over de oorlog. Hij wil de geruchten van de werkelijkheid scheiden. In zijn achterhoofd klinkt de stem van zijn vader, die de waarheid met een Hibiscus vergeleek: "Die bloeit op duizend verschillende manieren." 

Würger heeft zijn roman volgens een strakke structuur opgebouwd. Elk hoofdstuk in de roman beschrijft een maand uit de tijd dat Friedrich in Berlijn is en er de mooie Kristin, die in het echt Stella Goldschlag blijkt te heten, ontmoet. De structuur van ieder hoofdstuk is gelijk: er worden historische feiten over de oorlog gegeven, één van de tien geboden voor iedere nationaalsocialist, afkomstig van Joseph Goebbels, wordt genoemd en het verhaal van Friedrich wordt onderbroken of afgesloten met een passage uit een rechtbankverslag, waarbij duidelijk wordt dat de beklaagde ervoor heeft gezorgd dat vele Joden werden weggevoerd door de Duitsers. De afwisseling tussen het emotieloze noemen van feiten en de gevoelige vertelling van Friedrich zorgt ervoor dat de lezer geen moment de aandacht verliest. Toch is Stella geen sterke roman. Daarvoor bedient Würger zich te vaak van platgeslagen clichés en maakt hij het de lezer te gemakkelijk. Hij vat samen wat hij zojuist Friedrich heeft laten vertellen, benoemt de morele vraagstukken en legt te opvallend lijntjes naar de huidige samenleving. Nergens hoeft de lezer zelf na te denken en dat maakt de roman helaas tot een simpele vertelling.

Aan het eind van het jaar keert Friedrich terug naar Zwitserland. Gedesillusioneerd. Hij wilde de geruchten van de waarheid scheiden, maar nu vlucht hij voor de waarheid. Verdrietig om het leven dat hij nooit zou hebben. Dankbaar omdat Stella hem heeft laten zien wat liefde is.