Arm Ierland

"Ik geloofde simpelweg. Ik geloofde in God, in de Kerk, in het vermogen van het christendom om de wereld te verbeteren. Ik geloofde dat het priesterschap een nobele roeping was, een vak dat louter werd beoefend door fatsoenlijke mannen die goedheid en naastenliefde wilden verspreiden."

Aan het woord is Odran Yates. Hij werd in 1955 geboren in katholiek Ierland. Zijn moeder was voor haar huwelijk een fleurige stewardess bij Air Lingus, maar een familiedrama veranderde haar in een godsdienstfanate. Odrans jongere zus Hannah beweerde altijd dat Odran priester werd door toedoen van hun moeder. Die had voor Hannah ook een religieus leven voor ogen, maar Hannah werd verliefd op de Noor Kristian, trouwde met hem en kreeg twee zonen. De grote stilte vertelt het verhaal van Odran en zijn familie, en tegelijk het verhaal van de pedofilieschandalen in de kerk. Het is het eerste boek van John Boyne dat zich afspeelt in Ierland. John Boyne werd wereldberoemd door De jongen in de gestreepte pyjama. Hij zei altijd dat hij pas over Ierland zou schrijven als hij een Iers verhaal had dat hij echt wilde vertellen. Toen de Ierse kranten (ook Nederlandse en Belgische helaas) bol stonden van de seksschandalen, en hij via een vriend hoorde van een priester, die wenend languit op de grond voor Maria in een Lourdesgrot lag, terwijl een oude vrouw helemaal ontdaan vanop een bankje toekeek, rijpte bij hem het idee voor De grote stilte. Zijn verteller is Odran Yates, een fatsoenlijke man die als priester goedheid en naastenliefde wil verspreiden, maar die op diverse cruciale momenten de andere kant op kijkt en pas op latere leeftijd tot het besef komt dat hij, weliswaar geen dader, toch net zo schuldig is.

De grote stilte is ongelooflijk meeslepend, een briljante vertelling die bijna niet weg te leggen is. De 16 hoofdstukken spelen zich telkens af in een bepaald jaar, maar volgen niet chronologisch. Het vroegste verhaal dateert uit 1964, Odran is dan negen. Het mysterieuze begin van dat hoofdstuk luidt: "We begonnen met z’n drieën, toen waren we met z’n vieren, toen met z’n vijven, en op een dag waren we zonder enige aankondiging weer met z’n drieën." Er gaat een ingrijpend familiedrama schuil achter die zin. Boyne gaat er via de levensloop van het gezin Yates naartoe: de glamoureuze ontmoeting tussen Odrans ouders, de eerste barstjes in het huwelijk gevolgd door professionele teleurstellingen, een vakantie die de brokken moet lijmen en dan het jongste zoontje, Cathal, die "als een hond die nooit een wandeling weigert" geniet van alle aandacht. Het meest recente verhaal stamt uit 2013, veertig jaar later. Odrans familie bestaat dan nog uit zijn twee neven, de kinderen van zijn zus. De relatie met hen verloopt moeizaam. Door de andere hoofdstukken heen bouwt Boyne een beeld op van Odran Yates. Hij start als naïeve seminarist en blijft die onschuld heel erg lang behouden. Alleen lijkt Odrans onschuld heel erg op de onmetelijke arrogantie waar slachtoffers van pedofiele priesters elke keer tegenaan botsten als ze wilden vertellen wat hen overkwam. Het verhaal van het jongetje dat de wagen van Ordans vriend, Eerwaarde Tom Cardle, beschadigt is daar een mooi voorbeeld van. Odran is blind voor wat er rondom hem gebeurt, en wil ook blind zijn.  Het feit dat hij ook maar een klein radartje was in de grote machinerie van de kerk, is wellicht geen excuus.

De blurbs op het omslag komen van gerenommeerde schrijvers. John Irving heeft het over De grote stilte als John Boynes belangrijkste roman. De Ieren Joseph O’Connor en John Banville vinden dit boek dapper, overweldigend, stoutmoedig, roerend en waarachtig. Het is allemaal waar. De grote stilte is een allesomvattend boek over één van de grootste schandalen uit de katholieke kerk. Slachtoffers van pedofiele priesters spelen weliswaar ‘slechts’ bijrollen, omdat de hoofdrol voorbehouden is voor een goedbedoelende, eenzame man die op vele vlakken tekortschoot.