Meesterwerk

Bernard Schlink maakte WOII niet bewust mee. De man, rechter en hoogleraar in Berlijn, werd geboren in 1944. Toch rekent hij in zijn boeken af met het verleden van zijn land. Dat zie je in De voorlezer, de roman waarmee hij wereldfaam verwierf, maar ook in zijn boeken rond privé-detective Selb. Deze verschenen recent voor het eerst in Nederlandse vertaling, samengebundeld in De oude zonden. De titel verwijst naar het verleden van Selb, die tot 1945 een overtuigd nationaal socialist was en als officier van justitie dapper zijn steentje bijdroeg aan het Derde Rijk. Na de oorlog was hij zijn geloof en zijn job kwijt. Ondanks latere rehabilitatiekansen koos hij er bewust voor als privé-detective buiten het systeem te blijven staan. Tijdens zijn opdrachten haalt het verleden hem in en steken ‘oude zonden’ de kop op. Op die manier komt vijftig jaar beladen Duitse geschiedenis op een zeer boeiende, begrijpelijke en fascinerende manier voorbij.

In Eigen recht wordt Selb door een oude vriend, inmiddels topman van een chemisch bedrijf, ingeschakeld om sabotage van de computersystemen te onderzoeken. Een vrolijke hacker stuurt de tennisveldreserveringen in de war en zet twee nullen achter de oorspronkelijk honderd bestelde resusaapjes. Zijn onderzoek brengt Selb in alle geledingen van de chemiereus. Zowel de directeur, diens secretaresse, de bewakingsdienst als vele anderen worden op een meedogenloze maar herkenbare manier neergezet. Selb beweegt zich in dit wereldje als de spreekwoordelijke olifant in de porseleinkast. De vrolijke noot is daarmee gegarandeerd, maar die krijgt nooit de overhand. Daarvoor is Selb te ernstig en te plichtsbewust, te veel Duitser bijna. Hij piekert ook veel over iets wat zijn opdrachtgever hem zei. Namelijk: ‘Het is helemaal niet verwerpelijk om mensen te misbruiken, het is alleen tactloos om het ze te laten merken.’ Selb vraagt zich vertwijfeld af hoelang zijn vriend dit credo al huldigt en of hij één van de velen is op wie hij het toepast.

Bedrog voert de lezer naar journalistenmilieus en een psychiatrische instelling. Een bezorgde vader vraagt Selb om zijn dochter op te sporen. Vermoedelijk wil die alleen maar op eigen benen staan, maar het zou zijn gemoedsrust goed doen als hij stiekem een oogje in het zeil kon houden. De man heeft veel geld over voor het adres van zijn dochter, zo veel geld, dat Selb wantrouwig wordt. Het betert er niet op als blijkt dat ook de politie op zoek is naar Selbs doelwit. Opnieuw schetst Schlink een intrige waarin de spelers niet altijd hun rol kennen. Hij laat journalisten aan het woord die keihard aantonen dat ‘wat niet op de foto staat, geen rol speelt in deze wereld’. Hij suggereert dat extreme politieke idealen makkelijk misbruikt kunnen worden. Hij toont dat er ook mensen zijn met het hart op de juiste plaats. De al wat oudere Selb, - ‘aan oud worden bevalt het me dat principes veel minder strikt zijn’ -, hoort daar natuurlijk bij. Maar hij is niet de enige. Dat besef je als op het einde van het boek alle puzzelstukjes netjes op hun plaats vallen.

In Moord speelt Selbs leeftijd op. Zijn opdrachten worden schaars, zijn vrienden gaan met pensioen, zijn hart begint gebreken te vertonen. Gelukkig krijgt hij een rustig klusje. De eigenaar van een kleine bank vraagt hem in archieven te duiken en op zoek te gaan naar een onbekende vennoot uit het begin van de twintigste eeuw. Geheel onverwacht voert deze zaak Selb naar Berlijn en het vroegere Oost-Duitsland waar de Russische maffia de bankwereld in handen heeft, of lijkt het maar zo? Selb voelt zich niet opgewassen tegen misdaad op deze schaal en wordt hoe langer hoe angstiger dat hij te langzaam wordt en niet snel genoeg in de gaten heeft wat er in werkelijkheid gebeurt.

Schlink leverde met De oude zonden een meesterwerk af. Het beroep van Selb staat garant voor spannende situaties, het vakmanschap van Schlink voor levensechte personages en een meeslepende schrijfstijl. Dat Selb en zijn vrienden hun wortels hebben in nazi-Duitsland geeft dit boek een extra dimensie. Aangezien Selb in het laatste boek de zeventig al passeerde, geloof ik nooit dat er nog nieuwe verhalen rond Selb komen. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat Schlink nieuwe personages uit zijn pen zal toveren. En daar verheug ik me nu al op.