Breedvoerig maar erg leesbaar

Hoewel Roger Martin du Gard in 1937 de Nobelprijs voor Literatuur won, zijn oeuvre in 1955 opgenomen werd in de prestigieuze Pléiade reeks en zijn werk ook vandaag nog zeer leesbaar is, bleef de Fransman lange tijd onbekend in Nederland en Vlaanderen. Daar bracht uitgeverij Meulenhoff een paar jaar geleden verandering in. Na de novelle De verdrinking, kwam ze twee jaar later met het postuum verschenen Luitenant-kolonel de Maumort, een 1100 pagina’s tellend boek over het leven van een katholieke militair. Daarna was het wachten tot 2014 voor het eerste deel van zijn meesterwerk, De Thibaults, verscheen. Deze breedvoerige roman over twee broers bestaat oorspronkelijk uit acht boeken. Deel I bundelt de eerste zes, deel II verschijnt later dit jaar (juni 2015) en zal de laatste twee (dikke) delen bevatten.

De Thibaults is geschreven tussen 1922 en 1940. Het vertelt het verhaal van de broers Antoine en Jacques. Ze zijn de enige zonen van Monsieur Thibault, een gewichtige en zwaarlijvige man van stand, die met hen een étage in Parijs bewoont. Madame Thibault stierf in het kraambed bij de geboorte van Jacques. Aan het begin van de cyclus is Antoine in opleiding voor dokter. Zijn vader draagt hem op handen, terwijl Antoine door zijn wetenschappelijke studie zijn vader met enige afstand bekijkt. Jacques is een pak jonger en veel rebelser. Hij droomt weg bij gedichten en literatuur en zijn gedweep met ‘verboden’ schrijvers maakt dat zijn schooldirectie, bestaande uit katholieke geestelijken, zich ernstig zorgen over hem maakt. Als ze in de zoektocht naar nog meer verboden literatuur een grijs schrift vinden met  intense correspondentie tussen Jacques en een iets oudere jongen die dan ook nog protestants blijkt te zijn,  stort vaders Thibault wereld even in. Zodra ze de weggelopen belhamel gevonden hebben, belandt hij in een verbeteringsgesticht. Antoine gaat zijn broer daar bezoeken en ziet hoe hij figuurlijk gebroken wordt. Hij besluit zijn broer te redden uit het gesticht en te onttrekken aan zijn vaders gezag. Het komt vader Thibault niet slecht uit. Hij krijgt geen grip op Jacques en dat blijft zo tot aan zijn dood. Dat is trouwens het moment dat Antoine en Jacques elkaar na lange tijd weer zien. Antoine is een betrokken maar behoudsgezinde dokter geworden, Jacques werd een linkse activist.

De Thibaults is 849 pagina’s dik en, zoals gebruikelijk in de tijd waarin het geschreven is, erg breedvoerig. Toch verveelt het geen moment en dat ligt aan de soepele dialogen. Roger Martin du Gard hield van eerlijke, onopgesmukte taal. Hij spiegelde zich hierbij aan voorbeelden als Leo Tolstoj. Het resultaat is een helder, nog steeds erg leesbaar boek over twee broers, maar ook over een belangrijk tijdscharnier.